Paragraaf Weerstandsvermogen

Op grond van onderstaande kengetallen en rekening houdende met het weerstandsvermogen op grond van de risicomatrix beschikt de gemeente Waalwijk over een gezonde financiële positie. Weliswaar beschikt de gemeente over een relatief hoge schuldpositie, maar deze is door het hoge investeringsniveau in de afgelopen jaren goed te verklaren. De risico’s in de grondexploitatie zijn door afboekingen in de afgelopen jaren beheersbaar geworden en door een stijgende verkoop van gronden neemt de boekwaarde in de grondexploitatie af. Zie hiervoor ook de paragraaf Grondbeleid en de nota Grondexploitatie.

Bedragen x € 1.000

Tabel 1 - Netto schuldquote

	Bij begroting ultimo jaar	Begroting 2023	Rekening 2022	Rekening  2023
A	Vaste schulden (cf. art.46 BBV)	159.931	114.931	120.843
B	Netto vlottende schuld (cf.  art. 48 BBV)	3.000	21.298	9.590
C	Overlopende passiva (cf. art. 49 BBV)	15.500	16.267	30.003
D	Financiële activa (cf. art. 36 lid d, e en f)	0	0	0
E	Uitzetting < 1 jaar (cf. art. 39 BBV)	6.000	10.135	13.810
F	Liquide middelen (cf. art. 40 BBV)	140	963	1.609
G	Overlopende activa (cf. art. 40a BBV)	4.600	10.312	4.394
H	Totale baten (cf. art. 17 lid c BBV)	178.561	168.975	183.557
	Netto schuldquote ((A+B+C-D-E-F-G) / H ) x 100%	94 %	77,58 %	76,6 %

De werkelijke netto schuldquote bij jaarrekening wijkt af van de begroting. Deze afwijking zien we jaarlijks terugkomen. Bij de begroting worden alle geplande investeringen meegenomen in de berekening van de netto schuldquote. In de praktijk zien we dat veel van deze investeringen doorschuiven. Daardoor is het werkelijke percentage lager.

Tabel 2 - Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen

	Bij begroting ultimo jaar	Begroting 2023	Rekening 2022	Rekening 2023
A	Vaste schulden (cf. art.46 BBV)	159.931	114.931	120.843
B	Netto vlottende schuld (cf.  art. 48 BBV)	3.000	21.298	9.590
C	Overlopende passiva (cf. art. 49 BBV)	15.500	16.267	30.003
D	Financiële activa (cf. art. 36 lid b, c, d, e en f)	23.081	18.084	17.837
E	Uitzetting < 1 jaar (cf. art. 39 BBV)	6.000	10.135	13.810
F	Liquide middelen (cf. art. 40 BBV)	140	963	1.609
G	Overlopende activa (cf. art. 40a BBV)	4.600	10.312	4.394
H	Totale baten cf. art. 17 lid c BBV)	178.561	168.975	183.557
	Netto schuldquote ((A+B+C-D-E-F-G) / H ) x 100%	81 %	66,87 %	66,89 %

Tabel 3 - Solvabiliteitsratio

		Begroting 2023	Rekening 2022	Rekening 2023
A	Eigen vermogen (cf. art. 42 BBV)	99.154	116.941	111.432
B	Balanstotaal	287.752	278.759	284.008
	Solvabiliteit (A/B) x 100%	34,46 %	41,95 %	39,24 %

Tabel 4 - Kengetal grondexploitatie

	Bij begroting ultimo jaar	Begroting 2023	Rekening 2022	Rekening 2023
B	Totaal van activa van de in exploitatie genomen bouwgronden	17.460	4.774	-591
C	Totale baten cf. art. 17 lid c BBV (dus excl. mutaties reserves)	178.561	168.975	183.557
	Grondexploitatie B / C x 100%	10 %	2,83 %	-0.3 %

Tabel 5 - Structurele exploitatieruimte

	Bij begroting ultimo jaar	Begroting 2023	Rekening 2022	Rekening 2023
A	Totale structurele lasten	142.274	149.166	164.950
B	Totale structurele baten	144.648	159.060	170.204
C	Totale structurele toevoegingen aan de reserves	709	0	0
D	Totale structurele onttrekkingen aan de reserves	430	829	837
E	Totale baten cf. art. 17 lid c BBV (dus excl. mutaties reserves)	178.561	168.975	183.557
	Structurele exploitatieruimte (B-A) + (D-C) / (E) x 100%	1,20 %	6,35 %	3.31 %

Tabel 6 - Belastingcapaciteit: woonlasten meerpersoonshuishouden

	Bij begroting ultimo jaar  (bedragen in € 1 / afgerond)	Begroting 2023	Rekening 2022	Rekening 2023
A	OZB-lasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde*	355	338	364
B	Rioolheffing voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde	174	163	174
C	Afvalstoffenheffing voor een gezin	229	229	229
D	Eventuele heffingskorting
E	Totale woonlasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde (A+B+C+D)	758	730	768
F	Woonlasten landelijke gemiddelde voor gezin in t-1 (bron: COELO)	904	929	944
	Woonlasten t.o.v. landelijke gemiddelde jaar er voor (E/F) x 100%	83,85 %	78,58 %	81,36 %

De belastingcapaciteit woonlasten meerpersoonshuishouden wordt eenmaal per jaar door het COELO verstrekt.

*Met ingang van 2022 worden de OZB-lasten door COELO berekend op basis van alleen koopwoningen. Voorheen was dit gebaseerd op  de gemiddelde WOZ-waarde van huur- en koopwoningen.

De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet-begrote kosten, die onverwachts en substantieel zijn, te kunnen dekken. Het gaat om de elementen waarmee tegenvallers eventueel bekostigd kunnen worden, zoals de Algemene Reserve, maar ook de onbenutte belastingcapaciteit.

Op grond van de nu bekende gegevens kan het volgende overzicht worden gegeven:

bedragen per december 2023 (x € 1.000)

Weerstandscapaciteit	Incidenteel	Structureel
Reservecapaciteit
Algemene reserve	30.534.145
AR grondexploitatie	1.382.000
Totaal reserve capaciteit	31.916.145
Onbenutte belastingcapaciteit
Onroerende zaakbelastingen (100% verhoging)		15.281.000
Onvoorzien		100.000
Totaal weerstandscapaciteit	31.916.145	15.381.000

Per december 2023 bedraagt de totale weerstandscapaciteit van de gemeente Waalwijk € 47.297.144 (= € 31.916.144 + € 15.381.000).

De norm voor de onbenutte belastingcapaciteit is gebaseerd op de norm die het Rijk stelt voor gemeenten die in aanmerking willen komen voor een bijdrage op grond van artikel 12 Financiële-verhoudingswet. De bepaling van de ratio is gebaseerd op een theoretisch model, waarbij er vanuit wordt gegaan dat alle risico’s gelijktijdig manifest worden. En dat komt nooit voor. De 100% OZB-verhoging past in ditzelfde theoretische kader.

De Algemene Reserve en de Algemene Reserve Grondexploitatie moeten een geblokkeerd gedeelte bevatten om het totaal van de risico’s die ‘waarschijnlijk eens in de vijf jaar’ optreden. te kunnen opvangen. Op dit moment gaat het om € 6,1 miljoen. Als een risico optreedt en er moet worden afgerekend, moet de Algemene Reserve of Algemene Reserve Grondexploitatie onmiddellijk worden aangewend. Daarmee kan de ratio onder druk komen te staan. Een OZB-verhoging en daarbij behorende hogere opbrengst zal altijd enige tijd duren. Hierbij moet wel worden aangetekend dat het uitzonderlijk zou zijn, als alle risico's in categorie A op hetzelfde moment manifest worden.

Bovenstaande berekening van de weerstandscapaciteit is uiteraard een momentopname. De genoemde bedragen kunnen van jaar tot jaar fluctueren. Voor de afdekking van risico’s heeft de gemeenteraad normen vastgelegd voor de noodzakelijke omvang van de Algemene Reserve.
De bekende risico’s die betrekking hebben op de bouwgrondexploitatie zijn ook meegenomen bij de weerstandscapaciteit. De Algemene Reserve Grondexploitatie van € 5 miljoen maakt onderdeel uit van de weerstandscapaciteit. Jaarlijks vindt door middel van de nota Grondexploitatie herijking plaats van de bouwgrondexploitatie. Er worden verliezen genomen en voorzieningen getroffen, als redelijkerwijs mag worden aangenomen dat er uiteindelijk een verlies zal optreden.

In het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader 2020 van de provincies is met betrekking tot stille reserves in relatie tot het weerstandsvermogen het volgende opgenomen:
1. Stille reserves nemen wij alleen mee als de actuele marktwaarde reëel is onderbouwd;
2. Daarnaast geldt als uitgangspunt dat de stille reserve geen gebruiksnut heeft voor de gemeenten en op korte termijn beschikbaar kan komen.

Gelet op het bovenstaande maken de stille reserves met ingang van 2020 geen onderdeel meer uit van het weerstandsvermogen.

In het BBV wordt een toelichting gegeven op de risico’s die relevant zijn voor het weerstandsvermogen. Het gaat om risico’s die niet op een andere manier zijn ondervangen. Reguliere risico’s – die zich regelmatig voordoen en die veelal vrij goed meetbaar zijn – maken geen deel uit van de risico’s in de paragraaf weerstandsvermogen. Hiervoor kunnen immers verzekeringen worden afgesloten of voorzieningen worden gevormd. Voorbeelden van risico’s die wel tot de paragraaf weerstandsvermogen horen zijn ondernemersrisico’s (of bedrijfsrisico’s). Die hangen vooral samen met grondexploitatie, gebiedsuitbreiding, publiek- private samenwerking (PPS), sociale structuur (bij neergaande conjunctuur) en open-einderegelingen.

Risicomatrix rekening 2023
Bij zowel de begroting als de jaarrekening wordt een risicomatrix opgesteld. De risicomatrix geeft systematisch inzicht in de categorisering van aanwezige risico’s. Om het risicomanagement te borgen, wordt met ingang van 2023 van alle voor het weerstandsvermogen relevante risico's een frauderisico-analyse gemaakt. De risico’s zijn zoveel mogelijk in beeld gebracht en er is inzichtelijk gemaakt in welke mate deze risico’s beheerst worden. Nadere acties blijven nodig om tot verdere risicobeheersing te komen. In de bijlage is een integraal overzicht opgenomen van alle geïdentificeerde risico's, via de link zijn alle kaarten in te zien:  risicokaarten

 

Top 10 risico's

Hieronder is schematisch weergeven wat de grootste risico's zijn voor de gemeente Waalwijk.

Kaart	Omschrijving risico	Maximaal risico	Percentage verwacht risico	Risico relevant voor ratio
14	Risico's bestemmingsplannen en bouwgrondexploitatie	€ 2.500.000	80%	€ 2.000.000
14	Risico's bestemmingsplannen en bouwgrondexploitatie	€ 2.500.000	60%	€ 1.500.000
15	Erfpachtcanon	€ 1.000.000	60%	€ 600.000
16	Garanties sportverenigingen/rechtspersonen maatschappelijkvlak	€ 2.500.000	40%	€ 1.000.000
17	Verzekeringen	€ 1.000.000	60%	€ 600.000
17	Verzekeringen	€ 2.500.000	40%	€ 1.000.000
19	Renterisico en liquiditeitsrisico	€ 1.000.000	60%	€ 600.000
21	Zijn we goed voorbereid op een calamiteit/pandemie	€ 1.000.000	60%	€ 600.000
23	Jeugdzorg	€ 1.000.000	80%	€ 800.000
25	Participatie	€ 1.000.000	80%	€ 800.000
32	Materiële vaste activa Haven Acht Oost	€ 2.500.000	60%	€ 1.500.000
33	Schade door cyberincident	€ 1.000.000	80%	€ 800.000
		€ 19.500.000		€ 11.800.000

 

Toename risico’s

Kaart 32 Materiële vaste activa
Het risico is verhoogd van € 1 miljoen naar € 2,5 miljoen. Het betreft gronden die nog niet in exploitatie zijn genomen. Er loopt een procedure omtrent bestemmingsplan Haven 8 Oost afronding. Als de uitspraak negatief is voor de gemeente Waalwijk moet er afgeboekt worden.

Afname risico’s

Niet van toepassing.

Met onderstaande ratio kan een norm gesteld worden voor een aanvaardbare relatie tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de risico’s.

                         Beschikbare weerstandscapaciteit

Ratio =           ---- -------------------------------------

                          Benodigde weerstandscapaciteit

Een ratio voor het weerstandsvermogen van 1,0 tot 1,4 wordt voldoende geacht. Een ratio van 0,8 tot 1,0 wordt als matig bestempeld, terwijl een ratio boven 1,4 aangemerkt wordt als ruim voldoende.
Het benodigde weerstandsvermogen kan als volgt berekend worden:

Risicoklasse	Kans op schade	Aantal Geïnventariseerde schades	Maximale omvang max. totale schade	Percentage meegenomen
waarschijnlijk	1 X per  5 jaar	Schades 11	€ 7,6 miljoen	80% €  6,1 miljoen
mogelijk	1 X per 10 jaar	Schades 20	€ 12,9 miljoen	60% €  7,7 miljoen
onwaarschijnlijk	1 X per 15 jaar	Schades 17	€ 6,5 miljoen	40% € 2,6  miljoen
onbekend	1 X per 10 jaar	Schades 10	€  5,3miljoen	20 % € 1,1  miljoen
			€ 32,3  miljoen	€ 17,5  miljoen

 

                                €  47.297.145

Ratio                         ---------------         =   2,7 uitstekend

                                €  17.500.000

Voor de gemeente Waalwijk bedraagt de ratio voor het weerstandsvermogen 2,7. Dat is te kwalificeren als uitstekend.
Bij de berekening moet wel de kanttekening worden geplaatst dat rekening is gehouden met 100% verhoging van de OZB (€ 15.281.000). Wordt die buiten beschouwing gelaten, dan zakt de ratio naar 1,84 en ook dat is nog ruim voldoende. En ook hier geldt: niet alle risico's zullen op hetzelfde moment optreden.