Paragraaf 9. Voortgang ombuigingen

Begin 2020 bleek dat, onder andere door ontwikkelingen in wetgeving, de tekorten in het sociaal domein naar 2021 toe verder opliepen. De tekorten kwamen zowel vanuit de jeugd (regionaal) als vanuit prijs- en volume-ontwikkelingen in de Wmo (lokaal). We zijn met deze tekorten aan de slag gegaan met als uitgangspunt dat de tekorten in het sociaal domein ook opgelost worden binnen het sociaal domein. Bij het Voorjaarsbericht 2023 en Kadernota 2024 is een aantal ombuigingen gerealiseerd. Enkele bleken niet te realiseren. De effecten daarvan zijn in de begroting 2024 (en verder) verwerkt. Daarnaast zijn door het Rijk kortingen opgelegd via de circulaires gemeentefonds (punten 3 en 4 in onderstaande tabel).

In de tabel staan allereerst de resterende ombuigingen op de momenten van begroting 2024, Voorjaarsbericht 2024 (VJB) en Najaarsbericht 2024 (NJB). Toelichtingen daarop zijn in de betreffende P&C-rapportages opgenomen. Daarna volgt welk deel bij de jaarrekening 2024 is gerealiseerd en tot slot het verschil ten opzichte van de taakstelling. 

Bovenstaande posten 1 tot en met 4 worden hierna verder toegelicht.

1. Beheersmaatregelen jeugdhulp
Zowel eind 2019 als in 2020 zijn beheersmaatregelen voor de kosten jeugdhulp als taakstelling opgenomen in de meerjarenbegroting. Een aantal daarvan is gerealiseerd en enkele zijn niet gerealiseerd. In totaal is de oorspronkelijke taakstelling bij het Voorjaarsbericht 2023 voor de jaren 2024 en verder met € 1.085.000 verlaagd. De resterende ombuigingstaakstelling jeugdhulp kwam daarmee voor 2024 en volgende jaren op € 300.000 per jaar.
De taakstelling jeugdhulp is in het kader van het implementatieplan Samen Redzaam integraal opgepakt binnen de beoogde besparingen op het sociaal domein. Deze ombuiging is met met ingang van 2025 gerealiseerd door lagere lasten in de begroting van de regio voor de jeugdzorg; zie ook raadsvoorstel begroting 2025 regio Hart van Brabant.  Vanwege het tekort 2024 op jeugdhulp segment 1 is deze taakstelling niet haalbaar voor 2024. In voorstel NJB24 / 6.12 Jeugdhulp lokaal is dit nadeel eerder gemeld en verder toegelicht.

2. Beheersmaatregelen Wet maatschappelijke ontwikkeling (Wmo) 
In 2020 zijn beheersmaatregelen Wmo in de begroting als taakstelling opgenomen. Een aantal daarvan is gerealiseerd en enkele zijn niet gerealiseerd. De resterende ombuiging Wmo bedraagt voor 2024 en verder nog € 130.000 per jaar. Deze taakstelling is in het kader van het implementatieplan SamenRedzaam integraal opgepakt binnen de beoogde besparingen op sociaal domein. Dit is het gevolg van plannen die geïmplementeerd worden vanaf 2025. Deze taakstelling is niet haalbaar voor 2024, wegens de toename van het gebruik van woonvoorziening vanuit de Wmo . In voorstel NJB24 / 6.10 is dit nadeel eerder gemeld en verder toegelicht.

3. Korting Rijk bij meicirculaire 2022 algemene uitkering: valpreventie ouderen
Het voorgaande kabinet heeft in het Coalitieakkoord 2022 valpreventie als kostenbesparende preventiemaatregel opgenomen. Valpreventie draagt bij aan gezond ouder worden en leidt tot netto besparingen in de domeinen Zvw en Wlz. De maatregelen die nodig zijn voor implementatie worden komende periode met alle relevante stakeholders, zo ook de gemeenten, uitgewerkt. Voor de begroting 2024 leidt dit tot een taakstellende besparing vanuit het gemeentefonds: voor Waalwijk van € 43.000 in 2024, daarna € 48.000 per jaar.
Vanuit het budget op product 634 Maatwerk dienstverlening 18+ (Wmo) wordt  gemonitord of en zo ja, in hoeverre deze taakstelling vanuit het Rijk haalbaar is.
Vanaf 2023 geven we uitvoering aan het valpreventieprogramma voor ouderen met behulp van de middelen uit de Brede SPUK-regeling. Het doel is om het aantal valincidenten effectief te verminderen, wat bijdraagt aan de zelfredzaamheid van de oudere inwoners. De rijkskorting uit 2022 is structureel niet haalbaar. Dit is gemeld in het Najaarsbericht 2024 en toegelicht in voorstel NJB24 / 6.10. 

4. Korting Rijk bij septembercirculaire 2022 algemene uitkering: SVB PGB trekkingsrechten
Bij de septembercirculaire 2022 van de algemene uitkering heeft het Rijk aan gemeenten een korting opgelegd voor SVB PGB (Persoonsgebonden Budget) trekkingsrechten. Voor Waalwijk gaat het om een bedrag van € 86.000 in 2024, € 89.000 in 2025 en € 83.000 in 2026 en verder. Vanuit het budget op product 634 Maatwerk dienstverlening 18+ (Wmo) zal gemonitord worden of en zo ja, in hoeverre deze taakstelling vanuit het Rijk haalbaar is.
Deze structurele uitname uit het gemeentefonds (met ingang van 2023) is een gevolg van een overeenkomst tussen de VNG en het ministerie van VWS ter compensatie van de uitvoeringskosten van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) van de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).
Gezien de onzekerheid over de kostenontwikkeling evalueren de VNG en het ministerie van VWS deze afspraak na vier jaar (dus in 2026), op basis van de werkelijke uitvoeringskosten van de SVB voor de Jeugdwet en de Wmo. Op basis van de evaluatie kan besloten worden om de structurele uitname uit het gemeentefonds naar boven of naar beneden bij te stellen.
Zoals gemeld in het Najaarsbericht 2024, is de korting die het Rijk oplegde op PGB trekkingsrecht, in 2024 binnen het sociaal domein niet gerealiseerd vanuit PGB Wmo, maar wel ruimschoots vanuit PGB Jeugd. Er worden steeds meer oplossingen gevonden binnen zorg in natura  en maatwerkvoorziening.