Paragraaf 3. Onderhoud kapitaalgoederen

Leven in een schone, veilige en mooie omgeving – dat is wat iedereen wil. Het is de taak van de gemeente om ervoor te zorgen dat de openbare ruimte goed wordt beheerd. De gemeente Waalwijk voorziet in de maatschappelijke wens de openbare ruimte schoon, heel en veilig te houden. Bovendien willen  we het  gemeentelijk vastgoed duurzaam in stand houden bij een efficiënte inzet van gemeenschapsgeld. Dat doen we met een Integraal Beheerplan.
Het doel daarvan is het verhogen van de efficiëntie van beheer in de openbare ruimte, door het uiteenzetten van de belangrijkste wetten, regels en richtlijnen voor alle beheerdisciplines van de gemeente Waalwijk. Zo kan alles ‘beheer-klaar’ worden ontworpen en geplaatst. Voorheen lag alle informatie verspreid over de individuele beheerplannen en richtlijnen van de verschillende beheerdisciplines. Het Integraal Beheerplan verenigt deze informatie en dient als informatietool.

Belangrijk om aan te geven is dat het Integraal Beheerplan geen financiële- of areaalgegevens bevat. Het toevoegen van deze fluctuerende gegevens geeft geen toegevoegde waarde aan dit (statische) document en zijn toegevoegd in een elektronisch beheersysteem. Overigens dient het Integraal Beheerplan ook als onderbouwing dat er voor de gemeente Waalwijk geen noodzaak is voor een voorziening als beschreven in artikel 44 lid 1a BBV. Die zou moeten worden gevormd als er sprake is van achterstallig onderhoud. Door aan te tonen dat er regelmatig inspecties en beheer plaatsvinden, blijkt uit het Integraal Beheerplan dat er geen sprake is van achterstallig onderhoud.

Beheer van de openbare ruimte heeft betrekking op alle gemeentelijke kapitaalgoederen met publieke toegankelijkheid. Aantal en verscheidenheid en kwantiteit van deze goederen maakt het noodzakelijk om integraal samen te werken. Met name door afstemming kunnen we de efficiëntie maximaliseren. Zo kunnen zoveel mogelijk aspecten in een enkel project worden meegenomen en worden de benodigde beheersactiviteiten in de betreffende gebieden zoveel mogelijk uitgevoerd. Dit wordt al gedaan met het Integraal Uitvoerings-programma (IUP), maar dat betreft vooral grootschalig onderhoud op het gebied van wegen, riolering en verkeer. Het Integraal Beheerplan doelt erop integraliteit te ondersteunen door alle betrokken partijen te informeren over de verschillende beheerdisciplines.

Hieronder zijn de belangrijkste beheerdisciplines uitgewerkt vanuit de vragen 'Wat willen we bereiken?' (overgenomen uit de begroting 2024), 'Wat hebben we in 2024 gedaan?' en 'Wat heeft het gekost?'.

Wat willen we bereiken?

Om een uniforme standaard van kwaliteit te kunnen hanteren, is op basis van de landelijke richtlijnen van de kwaliteitscatalogus een beeldbestek opgesteld. Hierin wordt door middel van afbeeldingen en tekstuele omschrijvingen aangegeven aan welke standaarden zaken dienen te voldoen. De kwaliteitseisen verschillen per gebied. In algemene zin kan worden gezegd dat voor het centrum en de gemeentelijke begraafplaatsen wordt gestreefd naar kwaliteitsniveau A. In alle andere plaatsen ligt de eis bij niveau B, met uitzondering van het buitengebied hier betreft het niveau C. Er wordt niet gestreefd naar A+ kwaliteit, omdat dit niveau een ideaal is dat vaak onrealistisch bewijst te zijn en hoog in de kosten oploopt.

Waalwijk gaat duurzaam vooruit, dus is het ook belangrijk dat duurzaamheid een vooraanstaande positie in beheer heeft. De term duurzaamheid is echter veelomvattend en kan op legio manieren worden geïnterpreteerd. Om deze redenen bevat het Integraal Beheerplan een integrale visie op duurzaamheid van alle beheerders, waarbij de focus ligt op:

Duurzamer versus duurzaam 
Het uiteindelijke doel van een duurzaam Waalwijk is om de ecologische staat van de aarde zo min mogelijk te verstoren en door-de-mens-gemaakte verergering van het klimaat tegen te gaan. Een oplossing is niet pas duurzaam als het behalen van dit doel ermee volledig wordt verzekerd. Liever worden er nu kleinere, verduurzamende stappen genomen dan dat er lang wordt gewacht op de meest duurzame oplossing.

Duurzaamheid is een investering 
Vaak wordt om financiële redenen gekozen vanuit een voornamelijk technisch duurzaam oogpunt; hoe langer iets kan blijven staan des te minder er hoeft te worden besteed aan vervangingen. Ecologische duurzaamheid wordt vaak gedacht de duurdere optie te zijn, ondanks dat de incidentele lasten vaak wel afnemend zijn. Duurzamer beheren vereist om die reden een ‘cultuurswitch’, waarbij duurzaamheid wordt gezien als een investering in de toekomst. Daarbij horen ook: duurzaam aanbesteden en meer initiatief nemen en lef tonen.

Wat hebben we in 2024 gedaan?

In 2024 hebben we het Integraal Onderhoudsbestek Openbare ruimte (OOR) geactualiseerd en opnieuw aanbesteed voor Sprang-Capelle en Waspik, voor een periode van maximaal 8 jaar (2025 t/m 2032). Dit onderhoudscontract voor het netheidsbeheer van de openbare ruimte is op hoofdlijnen onveranderd gebleven. Wel heeft het een meer flexibel karakter gekregen. Ingebouwde clausules maken het mogelijk om de komende 8 jaar kansen te benutten op gebied van duurzaamheid, klimaat en biodiversiteit. Denk daarbij aan het omvormen van gazons in woonwijken naar kruidenrijk gras, minder schoffelen en meer bladeren laten liggen.

Wat willen we  bereiken?

Sinds 2005 worden maatregelen in het kader van Verkeer, Onderhoud wegen (OW), het gemeentelijk rioleringsplan (GRP, sinds 2021 Integraal Waterplan Waalwijk IWW) en mogelijk bijkomende maatregelen samengevoegd in het Integraal Uitvoeringsprogramma, het IUP. Vanaf het IUP 2021-2024  is groen als vierde pijler toegevoegd.

Met het IUP willen we bereiken dat maatregelen die voortvloeien uit de vier disciplines wegen, verkeer, riolering en groen zo veel mogelijk worden gecombineerd. Ook wordt gekeken naar overige werkzaamheden aan de openbare ruimte, zoals verlichting, sport en spelen, kunst, maar ook ruimtelijke ontwikkelingen, projecten van Casade en werkzaamheden ten behoeve van nutsvoorzieningen. Door maximaal te profiteren van samenwerkingsvoordelen kunnen we kosten reduceren en voorkomen we extra of langdurige overlast voor inwoners en bedrijven. Het IUP heeft een planningshorizon van 4 jaar, bestaande uit een definitieve planning voor de komende 2 jaar en een doorkijk naar het 3e en 4e jaar. De IUP-projecten op de definitieve planning komen in voorbereiding in de komende twee jaar. De gemiddelde doorlooptijd van deze projecten is 3 à 4 jaar. De projecten op de doorkijk van het IUP voor het 3e en 4e planjaar, geven een indicatie voor de projecten die op de definitieve lijst voor het IUP 2027-2030 komen. Door nieuwe inzichten, financiële aspecten of te verwachten (ruimtelijke) ontwikkelingen kan de prioritering wijzigen. Projecten die op de definitieve planning komen, kunnen dus afwijken van de projecten die eerder op de doorkijk hebben gestaan. Daarom zijn enkele projecten die op de doorkijk stonden van het IUP 2023-2026 niet op de definitieve lijst gekomen van het IUP 2025-2028. Met het uitvoeren van de projecten in het IUP voldoen we aan de wettelijke verplichtingen voldaan en geven we invulling aan de beleidsstukken die voor de verschillende disciplines zijn vastgesteld.

Wat hebben we in 2024 gedaan?

Op 10 oktober 2024 heeft de gemeenteraad ingestemd met het IUP 2025-2028. Daarnaast is in onderstaand overzicht per IUP-project kort beschreven wat in 2024 is gedaan. Voor een actuele voortgang van de projecten verwijzen we naar het voorjaarsbericht 2025.

Wat willen we  bereiken?

Diverse nationale wetten hebben invloed op het beheer van de wegen in onze gemeente. Binnen de gemeente wordt dit vertaald in een Beleidsplan Onderhoud Wegen. Hierin is bepaald dat de wegen worden onderhouden volgens het CROW-niveau ‘Basis’, in Waalwijk ook wel bekend als ‘minimaal veilig’. Daarmee is een ondergrens voor de conditie van de wegen vastgesteld. De Wegenwet bepaalt dat de gemeente Waalwijk, als beheerder van de weg, zorg moet dragen voor goed onderhoud. De Wegenverkeerswet omschrijft onder meer eisen op het gebied van verkeersveiligheid, die ook in de inrichting van de wegen geborgd moet zijn. Het Nieuwe Burgerlijk Wetboek omschrijft onder meer de omgekeerde bewijslast. Bij calamiteiten moeten gemeenten kunnen aantonen dat zij alles hebben gedaan om de wegen in goede conditie te houden. Daarnaast stellen de Wet milieubeheer, de Regeling asbestwegen en het Bouwstoffenbesluit randvoorwaarden aan het onderhoud van de wegen. 

Wat hebben we in 2024 gedaan?

Het Beleidsplan Onderhoud Wegen 2025-2029 is op 12 september 2024 door de gemeenteraad vastgesteld.
In 2024 is op aanzienlijke schaal asfaltonderhoud verricht op basis van het lopende raamcontract voor asfaltonderhoud. Als gevolg van een natte winter was er in 2024 meer asfaltonderhoud noodzakelijk dan in eerdere jaren. Ook is er onderhoud doorgeschoven van 2023 naar 2024, vanwege het natte najaar in 2023.
Op basis van meldingen vanuit Fixi, maar ook inspecties, is klein onderhoud verricht door de buitendienst aan zowel asfalt als elementenverhardingen. Daarnaast is onderhoud aan elementenverhardingen uitgevoerd door verschillende aannemers. Deze aannemers zijn voornamelijk ingezet vanuit een drietal raamcontracten voor klein onderhoud aan elementverhardingen. Bij de raamcontracten voor zowel asfaltonderhoud als onderhoud aan elementverhardingen is gebruik gemaakt van de laatste mogelijkheid tot verlengen.
In 2024 zijn daarom nieuwe bestekken opgesteld en hebben aanbestedingen plaatsgevonden. Deze treden in werking vanaf 2025.

Wat heeft het gekost?

Conform het IUP zijn financiële middelen in de vorm van kredieten ter beschikking gesteld, onder andere voor reconstructies van wegen. Daarnaast zijn jaarlijks reguliere budgetten voor onderhoud van wegen, straten en pleinen beschikbaar. In onderstaand overzicht zijn de budgetten en werkelijk verantwoorde lasten 2024 in een tabel opgenomen:

*Onderhoud wegen, straten etc. en Onderhoud kleine reconstructies hebben relatie tot elkaar.

Wat willen we  bereiken?

Gemeenten hebben een zorgplicht voor stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater. Binnen de gemeente Waalwijk wordt dit vertaald in een Integraal Waterplan. Hierin is opgenomen hoe er invulling gegeven wordt aan deze zorgplichten. Zonder riolering is de volksgezondheid direct in gevaar. Om een goede werking van het rioolstelsel te kunnen waarborgen is het van belang deze goed te onderhouden en tijdig te vervangen. Daarnaast is het zaak vervuiling van oppervlaktewater vanuit het rioolstelsel te voorkomen. Deze vervuiling vindt vooral plaats doordat bij zware regenbuien niet al het rioolwater naar de zuiveringsinstallatie kan worden afgevoerd en dan via een overstort terechtkomt in het oppervlaktewater. Andersom is het wenselijk schoon regenwater niet naar de zuivering af te voeren. Met het veranderende klimaat is het niet mogelijk om de afvoer van al het regenwater enkel via een rioolstelsel te garanderen. Berging, oppervlakkige afvoer naar oppervlaktewater en/of infiltratie binnen de openbare ruimte is hierbij noodzakelijk. Met name op infiltratie zal de komende jaren steeds meer de nadruk komen te liggen. Het vasthouden van het water is van groot belang om de steeds verdergaande verdroging tegen te gaan. We ontlasten hiermee het riool en kunnen zo optimaal de (beperkte) capaciteit gebruiken van het stelsel en de zuivering.

De ambitie voor Waalwijk luidt daarbij als volgt:

• We handelen water-robuust en klimaatbestendig bij het (her)ontwikkelen van onze gebouwde omgeving en nemen dit mee in onze ruimtelijke plannen. Vanuit het  principe 'de vervuiler betaalt' wordt voor de noodzakelijke middelen gezorgd;
• We werken toe naar een klimaatbestendig Waalwijk in 2043, waarbij we de gebouwde omgeving zo goed mogelijk water-robuust en klimaatbestendig inrichten. Leefomgevingsaspecten worden integraal opgepakt. De relatie natuur en water is versterkt; de relatie water en ruimtelijke inrichting geeft aan water voldoende ruimte, het afkoppelbeleid is uitgangspunt. Ook na 2043 blijven we klimaatbestendig bouwen. 

 Wat hebben we in 2024 gedaan?

Het Integraal Waterplan Waalwijk (IWW) 2025-2027 is op 27 juni 2024 door de gemeenteraad vastgesteld.

Dankzij een efficiënte aanpak en een goed gecoördineerd beheer aan het gemeentelijk rioolstelsel zijn diverse belangrijke werkzaamheden succesvol uitgevoerd:

• Het reinigen en inspecteren van de vrij verval-riolering . In totaal is maar liefst 23.252 meter riolering gereinigd en 18.541 meter geïnspecteerd. Dit periodieke onderhoud is essentieel om de functionaliteit van het rioleringsstelsel te waarborgen en mogelijke problemen tijdig te signaleren en op te lossen.
• Alle gemalen zijn minimaal twee keer gereinigd en geïnspecteerd, en hebben zij een NEN 3140-keuring ondergaan. Deze keuring is van belang om de elektrische veiligheid van de gemalen te garanderen en de bedrijfszekerheid te waarborgen. Ook de Individuele Behandelingssystemen voor Afvalwater (IBA’s; een soort kleine gemaaltjes), zijn gereinigd en geïnspecteerd. Dat draagt bij aan een effectieve afvalwaterbehandeling in gebieden zonder directe aansluiting op het gemeentelijke rioolstelsel.
• Het onderhoud van de kolken, die essentieel zijn voor een goede waterafvoer bij neerslag. In totaal zijn er 23.452 kolken die jaarlijks worden gereinigd. Dit voorkomt verstoppingen en draagt bij aan het beheersen van wateroverlast.
• Naast preventief onderhoud heeft de gemeente ook diverse storingen verholpen. In totaal zijn er 221 storingen aangepakt, variërend van verstoppingen in huisaansluitingen en kolkaansluitingen tot reparaties aan het hoofdriool. Bovendien zijn er 21 nieuwe rioolaansluitingen gerealiseerd, waarmee nieuwe bebouwing en infrastructuur op een duurzame manier is geïntegreerd in het bestaande rioolnetwerk.

Door deze werkzaamheden blijft de rioleringsinfrastructuur van Waalwijk in optimale staat.

Wat heeft het gekost?

Conform het IUP/IWW zijn financiële middelen in de vorm van kredieten  ter beschikking gesteld, onder andere voor rioolverbeteringen en -vervangingen. Daarnaast zijn  er de  reguliere budgetten voor onderhoud van riolering en waterzuivering. In onderstaand overzicht zijn de budgetten en werkelijk verantwoorde lasten 2024 voor riolering en afwatering in een tabel opgenomen:

Wat willen we  bereiken?

Het belangrijkste uitgangspunt van de Groenbeleidsvisie (vastgesteld op 14 november 2019), de Richtlijn Groenbeleidsvisie (vastgesteld door college op 20 december 2022), en de Beleidsregels Bomenbeleidsplan (vastgesteld op 26 september 2023) is meer groen en bomen in de gemeente. Het Groenstructuurplan (vastgesteld op 21 december 2017) beschrijft de groene hoofdstructuur met de bijbehorende ambities om deze te versterken. De groene hoofdstructuur is het belangrijkste en meest waardevolle lokale gemeentelijke groen.  Twee andere uitgangspunten die in deze beleidsstukken zijn vastgesteld voor groen en bomen, zijn het vergroten van de biodiversiteit (de diversiteit in beplanting) en de groenbeleving in de straat. Daarnaast is er aandacht voor een kwalitatieve, toekomst- en klimaatbestendige bodem en voor het uitvoeren van werkzaamheden ten aanzien van bomen en ontwerp volgens het Handboek bomen. Deze uitgangspunten hebben tot doel om het groen niet alleen in oppervlak te vergroten, maar ook in kwaliteit. Overigens wordt momenteel gewerkt aan een nieuwe richtlijn en visie voor groen en biodiversiteit. 

Wat hebben we in 2024 gedaan?

Naast het dagelijkse onderhoud aan beplanting, houtopstanden, bermen en waterlopen hebben we in 2024 diverse verouderde plantsoenen gereconstrueerd. Daarbij is rekening gehouden met de biodiversiteit, door te kiezen voor meer verschillende, veelal inheemse plantsoorten. We hebben ook weer een Boomfeestdag georganiseerd met verschillende scholen. Verder hebben we alle bermen in het buitengebied geïnspecteerd, zodat we de komende jaren een bermherstel project kunnen opstarten. Dan gaat het om plaatselijk ophogen of juist verlagen van de berm. Daarnaast is het groenbeheersysteem volledig actueel gemaakt, door het totale groenareaal (excl. bomen) te inspecteren.

Wat heeft het gekost?

 In onderstaand overzicht zijn de budgetten en werkelijk verantwoorde lasten 2024 voor onderhoud groen in een tabel opgenomen:

Wat willen we bereiken?

De Keuzenotitie Beleidsplan 2019-2023 is door de raad op 6 juni 2019 aangenomen. Hierin is als missie opgenomen 'het realiseren en in stand houden van duurzame en betrouwbare openbare verlichting, waarbij de inwoner zich veilig voelt in het openbare gebied'. De visie is om te blijven investeren en meewerken aan de ontwikkelingen en toepassingen van een duurzame en betrouwbare openbare verlichting op tijdstippen dat het echt nodig is. Hierbij wordt de benodigde verlichtingskwaliteit gerealiseerd tegen economisch en maatschappelijk verantwoorde kosten.

De openbare verlichting (OVL) betreft het geheel aan masten, armaturen, lampen, kabels en regelapparatuur om openbaar toegankelijk gebied te verlichten. Het doel van OVL is om de openbare ruimte zo goed mogelijk te laten functioneren bij duisternis. Hierbij wordt de focus gelegd op drie pijlers:

• Leefbaarheid. Mensen voelen zich prettig in de openbare ruimte en er is een sfeer waardoor zij in de ruimte willen zijn;
• Sociale veiligheid. De ruimte kan veilig worden gehouden en bedreigingen kunnen op tijd worden ingeschat. Er is de mogelijkheid om, wanneer nodig, tijdig en correct te kunnen helpen;
• Verkeersveiligheid. Weggebruikers kunnen zich veilig met de maximaal toegestane snelheid verplaatsen over de weg. Medeweggebruikers, zowel als obstakels en oneffenheden op/in het wegdek en het verloop van de weg kunnen goed worden waargenomen. 

Daartoe blijven we investeren en meewerken aan de ontwikkeling en toepassing van een duurzame, betrouwbare openbare verlichting, op tijdstippen dat het nodig is. Hierbij wordt de benodigde verlichtingskwaliteit gerealiseerd tegen economisch en maatschappelijk verantwoorde kosten.

De gemeente Waalwijk heeft zich geconformeerd aan het landelijk Energieakkoord. Duurzaamheid is een kernonderwerp in de ‘Keuzenotitie Beleidsplan 2019-2023’. 
Op het moment dat de Keuzenotitie in juni 2019 werd vastgesteld, was een energiebesparing van 10% gerealiseerd. In 2030 moet de totale energiebesparing 50% zijn. Door technische ontwikkelingen is het aannemelijk dat dit doel ruimschoots zal worden bereikt.

Wat hebben we in 2024 gedaan?

We zijn in 2024 begonnen met het voorbereiden en opstellen van het nieuwe OVL-beleidsplan. Daarnaast hebben we dit jaar 1.178 storingen/meldingen/verzoeken afgehandeld, waarvan 125 netstoringen (verantwoordelijkheid Enexis). Hierin zaten ook 86 schademeldingen (aanrijdingen/vandalisme) die veiliggesteld en vervangen zijn.

In 2024 zijn 789 lichtmasten geschilderd en zijn 234 lichtmasten, die de technische levensduur (aluminium 25 jaar en staal 40 jaar) voorbij waren, beproefd met een stabiliteitsmeting. Hierbij zijn 13 masten afgekeurd en vervolgens vervangen.  Dat is 5,5% afkeur. Voor de overige lichtmasten geldt een garantieperiode van 6 jaar.

Vervangen / verduurzamen:

• 850 PLL lampen van 24W en 36W vervangen door retrofit LED lampen van 13W en 18W.
• 75 armaturen met PLL 24W vervangen voor LED armaturen van 13W met dimregime 3A.
• Nederveenweg: 17x armaturen met Son-T 70 omgebouwd naar LED armaturen van 11,5W met een lichttemperatuur van 2200K (amberkleurig) i.v.m. Natura 2000. Dimregime 4A.
• 31 armaturen met PLL lampen van 36W vervangen voor LED armaturen van 11W, voorzien van bewegingsdetectie. Dit geeft een geschatte extra besparing van ruim 50%.  Armaturen branden bij geen detectie op 10% en gaan bij detectie naar 100%, waarbij ze meteen de 2 opvolgende armaturen ook opschakelen naar 100%. Na 1 minuut zonder detectie gaan de lampen weer terug naar 10%.
• 201 armaturen met PLL lampen van 36W vervangen voor LED armaturen van 11W, voorzien van bewegingsdetectie. Deze armaturen zijn voorzien van 2 lichtkleuren om flora en fauna te beschermen. Ook dit geeft een geschatte extra besparing van ruim 50%. (Armaturen branden bij geen detectie op 10% in de lichtkleur 2200 Kelvin (amberkleurig) en gaan bij detectie naar 100% in de lichtkleur 3000 Kelvin (Warmwit), waarbij ze meteen de 2 opvolgende armaturen ook opschakelen naar 100%. Na 1 minuut zinder detectie gaan de lampen weer terug naar 10%)

De Binnenbijster in Waspik staat in opdracht om 124 masten en armaturen te vervangen. We gaan hierbij van 18W TLD lampen naar LED armaturen van 9W in 2700 Kelvin met dimregime 4A.

Momenteel loopt er een proef m.b.t. het ombouwen van 20 armaturen met conventionele PLL 36W verlichting naar LED platen van 19W. Deze LEDplaten hebben een verwachte levensduur van 100.000 branduren, wat neerkomt op ongeveer 25 jaar. Hiermee geven we de armaturen (die als zeer degelijk bekend staan) een tweede leven. Als de proef slaagt bouwen we in totaal 235 armaturen om.

Dit geldt ook voor 86 armaturen in de Hoofdstraat, Wandelnesseweg-oost en Schoolstraat in Sprang-Capelle.

In 2024 zijn er 27 lichtmasten bijgeplaatst op locaties waar voorheen nog geen OVL stond. Denk hierbij aan in- en uitbreidingsprojecten en bijplaatsingen op verzoek van bewoners of politiek.

Doelstelling t.o.v. Energieakkoord (referentiejaar = 2013) is een daling van het energieverbruik met 50% in 2030. In 2024 is de daling van het verbruik van energie ten opzichte van  2013 ruim 40%.

Wat heeft het gekost?

 In onderstaand overzicht zijn de budgetten en werkelijk verantwoorde lasten 2024 voor openbare verlichting in een tabel opgenomen:

Wat willen we  bereiken?

Het beheer van parkeerplaatsen houdt in dat we ervoor zorgen dat mensen kunnen betalen op parkeerterreinen en langs straten. Dit doen we door ervoor te zorgen dat betaalautomaten en slagbomen goed werken. Hierbij hoort ook het beheren van contracten omtrent smart parking. Voorheen was het beheer van de parkeersituatie erop gericht dat iedereen op de juiste plaats parkeerde. Hierin is sinds 2017 een verschuiving gemaakt naar het garanderen van voldoende parkeerplaatsen. In parkeerbeheer is er de doelstelling om in de toekomst verder in te spelen op de digitalisering, om uiteindelijk parkeertickets uit te faseren. Digitalisering biedt efficiëntere gebruiksmogelijkheden voor de beschikbare parkeertijden voor bezoeken. Ook willen we betalingen via de mobiele telefoon bevorderen. Hiermee vermindert de noodzaak van apparatuur in de openbare ruimte.

Wij richten ons met parkeerbeheer op het beperkt inzetten van grondstoffen. Zo worden plastic abonnementspassen verruild voor kentekenherkenning en worden (geplastificeerde) vergunningkaarten vervangen door digitaal parkeerrecht. Het aantal parkeerautomaten op straat is teruggedrongen van 40 naar 22 stuks, zodat het gebruik van hardware (de automaten) is verminderd ten gunste van software (mobiele parkeerapplicaties). Hiermee is de noodzaak tot het vervangen van onderdelen en daarmee het materiaalgebruik verminderd. Ook het stroomgebruik is op deze wijze verminderd, zij het dat het verbruik al beperkt was.

Wat hebben we in 2024 gedaan?

Begin 2024 is de parkeerinstallatie van terrein De Els-Zuid total-loss geraakt door een aanrijding. In verband met de voorgenomen herontwikkelingen rondom De Els, is het slagboomsysteem vervangen door een systeem met losse parkeerautomaten. Vanaf juni 2024 is de bezoekersregeling gedigitaliseerd, daardoor zijn inwoners veel flexibeler in het betalen voor het parkeren door hun bezoekers. Reeds uitgegeven bezoekerskaarten kunnen vooralsnog gewoon gebruikt blijven worden, maar er worden geen nieuwe kaarten meer uitgegeven.

Eind 2024 is een aanbestedingsprocedure doorlopen voor de handhaving met kentekencamera’s van de autoluwe Promenade. Dit handhavingssysteem zal in het 2^e kwartaal van 2025 in gebruik genomen worden.

Wat heeft het gekost?

In onderstaand overzicht zijn de budgetten en werkelijk verantwoorde lasten 2024 voor parkeerbeheer in een tabel opgenomen:

Wat willen we  bereiken?

De gemeente heeft een regisseursrol in het beheer van het onder- en bovengrondse netwerk van kabels en leidingen in de gemeente. In art. 1 van de Algemene Verordening Ondergrondse Infrastructuur van de gemeente Waalwijk (AVOI) staat dat de efficiënte ordening van kabels en leidingen een taak van het college is, maar in de praktijk ligt de verantwoordelijkheid bij de beheerder van kabels, leidingen en energie. De beheerder is ook verantwoordelijk voor het organisatorische beheer van de energie aansluitingen van alle gemeentelijke panden.

In de toekomst zullen steden meer gaan werken richting het creëren van Smart Cities. In deze ‘slimme steden’ zal gebruik worden gemaakt van data en algoritmes voor het ontwikkelen van beleid. 

Bij de energiefactuur controle geldt prijs × hoeveelheid = kosten. Daarbij wordt gelet op afwijkend verbruik. Veel van de aansluitingen (ca. 70%) zijn reeds voorzien van slimme meters. Zo zijn in de gemeente Waalwijk alle ontsteekpunten van circa 160 openbare verlichtingsaansluitingen (met ieder ongeveer 60 lichtmasten) voorzien van slimme meters. Deze meters worden gelezen met het energiebeheersysteem, waardoor verbruikspatronen in kaart kunnen worden gebracht en kan worden bepaald of het verbruik passend is.

Duurzaamheid bij kabels en leidingen heeft te maken met de veranderingen in het gebruik van energie voor het verwarmen van woonhuizen. Het kan uiteindelijk voorkomen dat er door deze wijzigingen andere netten moeten worden aangelegd. Hierbij kan het probleem zijn dat er gebrek is aan ruimte om een (warmte)net aan te leggen. Wij inventariseren waar in de gemeente welke maatregelen wenselijk en mogelijk zijn. Bij de verkoop van gronden wordt vroegtijdig rekening gehouden met alle kabels en leidingen die nodig zijn om te kunnen voldoen aan het duurzaamheidsplan wat er ligt. Voorbeelden zijn een hoog verbruik op een evenementenkast of het onregelmatige verbruik van het openluchtzwembad. Hiermee kan verbruik worden geanalyseerd en kan waar nodig worden gestuurd. Wekelijks wordt naar de beheerders van de zwembaden en sporthallen overzichten met het verbruik verstuurd, zodat er door hen op verbruik kan worden gestuurd als dit onverwacht hoog uitpakt.

Het terugdringen van de milieubelasting met behulp van energieverbruik kan op grofweg twee manieren. Namelijk door het verbruik van energie te verminderen en de energie die wel wordt verbruikt duurzaam in te kopen. 

De gemeente Waalwijk koopt enkel duurzame energie in. Energie besparen kan op verscheidene manieren. Zo kunnen zuinige LED-lampen met behoud van verlichtingskwaliteit worden toegepast en kunnen lampen worden gedimd. Een manier is ook het saneren van verlichting. Dit houdt in dat openbare verlichting wordt vervangen door alternatieven.

Wat hebben we in 2024 gedaan?

Kabels en leidingen: vergunningen, instemmingen en graafmeldingen: In 2024 is het aantal graafmeldingen gestegen naar ruim 1.100. Dit is een toename van 37% ten opzichte van 2023. Het aantal vergunningen en/of instemmingen is gestegen naar 144. Dit is een toename van 13% ten opzichte van 2023. Dit samen ligt ruim 30% hoger dan het gemiddelde van andere vergelijkbare gemeenten.

Algemene Verordening Ondergrondse Infrastructuur (AVOI): Het opstellen van een nieuwe AVOI is afgerond in Q3-2024 en deze verordening is vastgesteld in Q4-2024. De ingangsdatum van de nieuwe AVOI was 1 januari 2025.

Bijzondere ondergrondse infrastructurele projecten 2024:

• De eerste wijkaanpak laagspanning (PILS) Enexis is opgestart in 2024 in de Cesar Francklaan en omgeving. Hierbij wordt in een complete wijk de laagspanning vernieuwd en/of verzwaard, inclusief nieuwe Pacto-stations.
• Ook is het eerste Proactieve Investering MiddenSpanning programma (PIMS) opgestart in Waalwijk. Een middenspanningsverbinding vanaf het 150 KV station aan de Valkenvoortweg dwars door Waalwijk richting een nieuw te bouwen transportverdeelstation in Sprang-Capelle.
• KPN heeft de glasvezelaanleg in 2024 uitgesteld. De eerste projecten zullen in Q2-2025 opgestart worden. 

Energie-inkoop: de winter van 2023-2024 was mild. Omdat Nederland nauwelijks meer eigen gaswinning kent en de het gasleidingennet naar Rusland is afgesloten, is de vulling van de ondergrondse gasbuffers van groot belang. Dit ook omdat een groot deel van de Nederlandse elektriciteitsproductie met gasgestookte centrales plaatsvindt. We hebben op 19 februari 2024 de prijzen voor gas 2025 en elektriciteit 2025 en 2026 kunnen vastzetten. Achteraf bezien is dit het meest optimale moment geweest. Het dagelijks analyseren van de energietrends en geopolitieke ontwikkeling werpt zijn vruchten af.

Ten opzichte van 2024 wordt op leveringskosten gas €213.000 (374.000 m³, € 0,57 lager) en leveringskosten elektriciteit € 594.000 (5.4 miljoen kWh, € 0,11 lager) bespaard: totaal € 807.000 besparing op leveringskosten. De niet-onderhandelbare energiebelasting en netwerkkosten zijn in 2025 wel gestegen. In 2026 wordt eenzelfde besparing ten opzichte van 2024 gerealiseerd bij elektriciteit. Het raamcontract 2026-2027 gas wordt op dit moment uit-onderhandeld: in februari 2024 was het vastleggen van de gasprijs van 2026 helaas nog niet mogelijk.

Van het gas af: sinds 23 november 2023 gebruikt zwembad Olympia geen gas meer. Het zwembad verkrijgt de warmte via elektrische warmtepompen uit het warmtenet, dat gebruik maakt van de naastgelegen surfplas. Afgesproken was dat de gasaansluiting en gasketels tot en met maart 2024 behouden zouden blijven voor het geval dat het nieuwe warmtenetsysteem een storing zou geven. Die storing is uitgebleven en op 2 april zijn de ketels verwijderd. Op 22 mei is de gasleiding zelf ver­wijderd en is het zwembad geheel ontkoppeld van het gasnet. Dit bespaart 110.000 m³ gas per jaar.

Openbare verlichting met LEDs: naast de totale hoeveelheid stroom die per jaar wordt verduur­zaamd is ook het moment van beschikbaarheid van steeds groter belang. De grote hoeveel­heid zonnepanelen in Nederland zorgt ervoor dat in voorjaar en zomer op zonnige weekeinddagen er een overschot aan stroom is, terwijl er in koude winterdagen, als de nieuwe warmtepompen volop draaien, nauwelijks duurzame stroom wordt toegevoegd. Beperkt kan de oplossing worden gezocht in thuis- of wijkbatterijen, maar voor de onbalans in beschikbaarheid tussen zomer en winter biedt dat geen oplossing. Daarom heeft gemeente Waalwijk extra geïnvesteerd in het omschakelen naar LEDs van de openbare verlichting. Deze verbruikt stroom in de nacht en meer stroom in het winterseizoen vanwege langere brandtijden. Dit zijn juist de perioden dat weinige duurzame opwek voorhanden is. Het doel is het verbruik van openbare verlichting in 2030 met de helft terug te dringen ten opzichte van 2013. Ook in 2024 is een belangrijke stap voorwaarts gezet: van 1.711.000 kWh naar 1.626.000 kWh (-5,5%). Corrigeren we voor openbare verlichting in nieuwe wijken, dan is de afname zelfs 6,0%. Zie hiervoor ook de opgenomen tabel bij het beheeronderdeel Openbare Verlichting.

Wat heeft het gekost?

In begroting 2024 is geen budgetoverzicht opgenomen.

Wat willen we bereiken?

Op basis van het gemeentelijke Vastgoedbeleid (2019) wordt invulling gegeven aan dit beleid. De focus lag eerst primair op het komen tot een centraal georganiseerd cluster Vastgoed binnen team ORV. Daarna hebben we stappen gezet om meer inzicht te krijgen in wat voor vastgoed we in eigendom hebben, wat de staat van het vastgoed is en hoe verduurzaming plaats zou kunnen vinden. Het regulier en planmatige onderhoud loopt goed, er is een actuele en digitale Meerjarenonderhoudsbegroting, de Nota duurzaamheid vastgoed is vastgesteld.

Er is meer aandacht ontstaan voor vastgoed, en dan met name op de gebieden van energie, verduurzaming en circulariteit. De werkzaamheden binnen het cluster Vastgoed richten zich met name op: 
-    Het blijven clusteren van werkzaamheden die in het verleden verspreid over de diverse teams lagen, in het cluster Vastgoed;
-    Het afstemmen van ontwikkelingen en het verbeteren van de samenwerking tussen het cluster Vastgoed en de teams TREW, TMAO, TSPO en TIBF.
-    Het verduurzamen van het maatschappelijk vastgoed, waarbij de prioritering binnen de routekaart met name wordt bepaald door de beschikbare verduurzamingsmiddelen, subsidie gelden (subsidieregeling Duurzaam Maatschappelijk Vastgoed (DUMAVA) en natuurlijke vervangingsmomenten, zoals deze vanuit de Meerjarenonderhoudsplannen (MJOP) naar voren komen.

De doelstelling van de gemeente Waalwijk is om in 2043 energieneutraal, CO2-arm en klimaatbestendig te zijn. Het ‘Vastgoedbeleid Waalwijk’ bevat hiervoor leidraad en strategie. In de komende jaren werken we aan die ambitie. Allereerst willen we met alle gebouwkennis die we de afgelopen jaren hebben opgedaan werken aan een eenduidig en volledig duurzaam onderhoudsplan en een globaal prioriteitenoverzicht voor verduurzaming. Dit zorgt  ervoor dat we weten wanneer we waar aan gaan werken. 

Conform het vastgoedbeleid zullen alle gebouwen in 2030 voorzien zijn van energielabel C. We houden daarbij rekening met een eventuele monumentale status en het toekomstperspectief van het object.

Bij verduurzaming gaan we uit van zoveel mogelijk vervanging op natuurlijke momenten, om de extra investering zo laag mogelijk te houden. Daarnaast zullen we kansen, zoals subsidies, aangrijpen om sneller vooruit te gaan. 

De afgelopen jaren hebben ons ook geleerd dat te ver vooruitkijken eigenlijk niet gaat. Materiaal-schaarste door het uitbreken van de oorlog in Oekraïne, exorbitant snel stijgende materiaalkosten, krapte op de arbeidsmarkt, netcongestie en stikstof zijn problemen die we allemaal niet zo snel hadden zien aankomen. 

Daarom willen we toewerken naar plannen met de overzichtelijke termijn van maximaal 5 jaar. Daardoor kunnen ambitie, workload en capaciteit op elkaar worden afgestemd en blijven we flexibel.

De verantwoordelijkheden van de gemeente liggen voornamelijk bij het onderhouden van de gebouwen op een bepaalde conditie. Voor alle gebouwen die langdurig in eigendom zijn geldt een kwaliteitseis van conditiescore 3 conform de NEN 2767 op de primaire aspecten ‘heel’ en ‘veilig’ en ‘esthetiek’.

Het onderhouden van gebouwen is een continu proces. Tijdig onderhoud zorgt voor minimale extra kosten door te laat onderhoud en weinig storingen en calamiteiten. 
Door de extra capaciteit op de afdeling vastgoed komen we steeds meer aan de voorkant van het proces. Hierdoor kunnen we op den duur kosten gaan besparen en ontstaat ruimte om bezig te zijn met extra’s. 

Wat betreft verduurzaming focussen we op 3 onderdelen: 

• Verbeteren van inzicht in het gebouw en de gebruiker;
• Het verminderen van de energiebehoeften door middel van gebouwschillen met hogere isolatiewaardes, energiezuinige installaties en lage temperatuurverwarming;
• Het gebruik van enkel duurzame energiebronnen als zonne- en windenergie, aardwarmte en -koeling.

Daarnaast moeten we goede instructies aan de gebruikers en monitoring niet vergeten. 

Op verzoek van de raad wordt een plan van aanpak opgesteld over ‘circulaire economie’. Daarbij horen o.a. het uitbouwen van het Planon vastgoedpakket (ICT). 

Wat hebben we in 2024 gedaan?

• We zijn gestart met de renovatie en verduurzaming van sociaal cultureel centrum Den Bolder. Lokale aannemer Kleijngeld heeft de aanbesteding gegund gekregen en na een engineeringsperiode is men na de zomer gestart met de eerste sloopwerkzaamheden. De verwachting is het werk in juni 2025 op te leveren.
• Het RVS bij zwembad Olympia is verwijderd, waardoor nu een veilige, door de omgevingsdienst goedgekeurde, omgeving is ontstaan. Afronding vindt plaats in Q1 van 2025.
• Voor de besteding van de DUMAVA subsidies met bijbehorende gemeentelijke cofinanciering heeft de engineering plaatsgevonden. De definitieve realisatie vind plaats in 2025.
• KC Meerdijk is gebouwd in een houtconstructie. Oplevering vindt binnenkort plaats. Vastgoed heeft het project technisch begeleid.
• De documenten voor de verkoop van het Kropholler zijn opgesteld. Na akkoord van het college is de tender in februari 2025 gepubliceerd.

Wat heeft het gekost?

In onderstaand overzicht zijn de budgetten en werkelijk verantwoorde lasten 2024 voor onderhoud vastgoed in een tabel opgenomen: