Paragraaf 2. Weerstandsvermogen en Risicobeheersing

Op grond van onderstaande kengetallen en rekening houdende met het weerstandsvermogen op grond van de risicomatrix beschikt de gemeente Waalwijk over een gezonde financiële positie. Weliswaar beschikt de gemeente over een relatief hoge schuldpositie, maar deze is door het hoge investeringsniveau in de afgelopen jaren goed te verklaren.
De risico’s in de grondexploitatie zijn nader toegelicht in de nota grondexploitatie 2024  (raad 27 juni 2024). Daarnaast is in deze begroting 2025 de paragraaf  (7) Grondbeleid opgenomen.

Bedragen x € 1.000

Netto Schuldquote		Rekening	Begroting	Begroting	Begroting	Begroting	Begroting
		2023	2024	2025	2026	2027	2028
A	Vaste schulden (cf. art 46 BBV)	120.843	128.316	132.426	127.436	154.515	195.910
B	Netto vlottende schuld (cf. art. 48 BBV)	9.590	11.531	17.932	14.946	15.377	15.575
C	Overlopende passiva (cf. art. 49 BBV)	30.003	20.000	20.000	20.000	20.000	20.000
	Totaal	160.436	159.847	170.358	162.382	189.892	231.485
D	Financiële activa (cf. art. 36 lid d,e en f)	0	0	0	0	0	0
E	Uitzettingen < 1 jaar (cf. art. 39 BBV)	13.810	12.000	10.000	10.000	10.000	10.000
F	Liquide middelen (cf. art. 40 BBV)	1.609	1.000	1.000	1.000	1.000	1.000
G	Overlopende activa (cf. art 40a BBV)	4.393	4.000	4.000	4.000	4.000	4.000
	Totaal	19.812	17.000	15.000	15.000	15.000	15.000
H	Totale baten (cf. art. 17 lid c BBV excl. mutaties reserves)	183.557	190.859	210.399	193.277	172.065	169.734
	Netto Schuldquote
	(A+B+C-D-E-F-G)/H x 100%	77%	75%	74%	76%	102%	128%
Netto Schuldquote		Rekening	Begroting	Begroting	Begroting	Begroting	Begroting
Gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen		2023	2024	2025	2026	2027	2028
A	Vaste schulden (cf. art 46 BBV)	120.843	128.316	132.426	127.436	154.515	195.910
B	Netto vlottende schuld (cf. art. 48 BBV)	9.590	11.531	17.932	14.946	15.377	15.575
C	Overlopende passiva (cf. art. 49 BBV)	30.003	20.000	20.000	20.000	20.000	20.000
	Totaal	160.436	159.847	170.358	162.382	189.892	231.485
D	Financiële activa (cf. art. 36 lid b,c,d,e en f)	17.837	22.527	22.207	21.883	21.557	21.227
E	Uitzettingen < 1 jaar (cf. art. 39 BBV)	13.810	12.000	10.000	10.000	10.000	10.000
F	Liquide middelen (cf. art. 40 BBV)	1.609	1.000	1.000	1.000	1.000	1.000
G	Overlopende activa (cf. art 40a BBV)	4.393	4.000	4.000	4.000	4.000	4.000
	Totaal	37.649	39.527	37.207	36.883	36.557	36.227
H	Totale baten (cf. art. 17 lid c BBV (excl. mutaties reserves)	183.557	190.859	210.399	193.277	172.065	169.734
	Netto Schuldquote gecorrigeerd
	(A+B+C-D-E-F-G)/H x 100%	67%	63%	63%	65%	89%	115%
Solvabiliteitsratio		Rekening	Begroting	Begroting	Begroting	Begroting	Begroting
		2023	2024	2025	2026	2027	2028
A	Totaal eigen vermogen	111.432	100.433	96.949	94.106	92.304	90.572
B	Totaal van de passiva	284.008	277.330	284.637	273.566	298.885	338.356
	Netto Schuldquote gecorrigeerd
	A/B x 100%	39%	36%	34%	34%	31%	27%
Grondexploitaties		Rekening	Begroting	Begroting	Begroting	Begroting	Begroting
		2023	2024	2025	2026	2027	2028
A	Totaal van de activa van de niet in exploitatie genomen bouwgronden	0	0	0	0	0	0
B	Totaal van de activa van de in exploitatie genomen bouwgronden	-591	12.067	-12.270	-33.918	-31.759	-29.422
C	Totale baten (cf. art. 17 lid c BBV (excl. mutaties reserves)	183.557	190.859	210.399	193.277	172.065	169.734
	Grondexploitatie
	(A/B)/C x 100%	0%	6%	-6%	-18%	-18%	-17%
Structurele begrotingsruimte		Rekening	Begroting	Begroting	Begroting	Begroting	Begroting
		2023	2024	2025	2026	2027	2028
A	Structurele lasten	164.950	180.936	210.908	196.800	176.067	174.392
B	Structurele baten	170.204	191.644	211.309	194.175	172.963	170.928
	Totaal B-A	5.254	10.708	401	-2.625	-3.104	-3.464
C	Structurele toevoegingen
D	Structurele onttrekkingen	837	785	910	898	898	1.194
	Totaal D-C	837	785	910	898	898	1.194
E	Totale baten (cf. art. 17 lid c BBV (excl. mutaties reserves)	183.557	190.859	210.399	193.277	172.065	169.734
	Structurele begrotingsruimten
	((B-A)+(D-C))/(E) x 100%	3,32%	6,02%	0,62%	-0,89%	-1,28%	-1,34%
Vaststelling gemeentelijke belastingcapaciteit in %:Belastingcapaciteit (E/F) x 100%		Rekening	Begroting	Begroting	Begroting	Begroting	Begroting
		2023	2024	2025	2026	2027	2028
A	OZB-lasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde	364	378	391	391	391	391
B	Rioolheffing voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde	174	189	201	201	201	201
C	Afvalstoffenheffing voor een gezin (conform begrotingen AVRI)	229	237	245	245	245	245
D	Eventuele heffingskorting voor een gezin				0	0	0
E	Totale woonlasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde (A+B+C-D)	767	804	837	837	837	837
F	Woonlasten landelijke gemiddelde voor gezin in het voorafgaande begrotingsjaar	944	944	944	944	944	944
	Vaststelling gemeentelijke belastingcapaciteit in %:	81%	85%	89%	89%	89%	89%
	Belastingcapaciteit (E/F) x 100%
gemiddelde woz waarde 2024		379.000
bron CBS

De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet-begrote kosten, die onverwachts en substantieel zijn, te kunnen dekken. Het gaat om de elementen waarmee tegenvallers eventueel bekostigd kunnen worden, zoals de Algemene Reserve, maar ook de onbenutte belastingcapaciteit.

Op grond van de nu bekende gegevens kan het volgende overzicht worden gegeven:

bedragen per januari 2025 (x € 1.000)

Weerstandscapaciteit	Incidenteel	Structureel
Reservecapaciteit
Algemene reserve	30.534
AR grondexploitatie	5.000
Totaal reserve capaciteit	35.5343
Onbenutte belastingcapaciteit
Onroerende zaakbelastingen (100% verhoging)		15.555
Onvoorzien		100
Totaal weerstandscapaciteit	35.534	15.655

Per januari 2025 bedraagt de totale weerstandscapaciteit van de gemeente Waalwijk € 51,2 miljoen  (= € 35,5 miljoen  + € 15,7 miljoen ).

De norm voor de onbenutte belastingcapaciteit is gebaseerd op de norm die het Rijk stelt voor gemeenten die in aanmerking willen komen voor een bijdrage op grond van artikel 12 Financiële-verhoudingswet. De bepaling van de ratio is gebaseerd op een theoretisch model, waarbij er vanuit wordt gegaan dat alle risico’s gelijktijdig manifest worden. En dat komt nooit voor. De 100% OZB-verhoging past in ditzelfde theoretische kader.

De Algemene Reserve en de Algemene Reserve Grondexploitatie moeten een geblokkeerd gedeelte bevatten om het totaal van de risico’s die ‘waarschijnlijk eens in de vijf jaar’ optreden. te kunnen opvangen. Op dit moment gaat het om € 4,1 miljoen (zie ook tabel benodigde weerstandsvermogen). Als een risico optreedt en er moet worden afgerekend, moet de Algemene Reserve of Algemene Reserve Grondexploitatie onmiddellijk worden aangewend. Daarmee kan de ratio onder druk komen te staan. Een OZB-verhoging en daarbij behorende hogere opbrengst zal altijd enige tijd duren. Hierbij moet wel worden aangetekend dat het uitzonderlijk zou zijn, als alle risico's in categorie A op hetzelfde moment manifest worden.

Bovenstaande berekening van de weerstandscapaciteit is uiteraard een momentopname. De genoemde bedragen kunnen van jaar tot jaar fluctueren. Voor de afdekking van risico’s heeft de gemeenteraad normen vastgelegd voor de noodzakelijke omvang van de Algemene Reserve.
De bekende risico’s die betrekking hebben op de bouwgrondexploitatie zijn ook meegenomen bij de weerstandscapaciteit. De Algemene Reserve Grondexploitatie van € 5 miljoen maakt onderdeel uit van de weerstandscapaciteit. Jaarlijks vindt door middel van de nota Grondexploitatie herijking plaats van de bouwgrondexploitatie. Er worden verliezen genomen en voorzieningen getroffen, als redelijkerwijs mag worden aangenomen dat er uiteindelijk een verlies zal optreden.

In het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader 2020 van de provincies is met betrekking tot stille reserves in relatie tot het weerstandsvermogen het volgende opgenomen:
1. Stille reserves nemen wij alleen mee als de actuele marktwaarde reëel is onderbouwd;
2. Daarnaast geldt als uitgangspunt dat de stille reserve geen gebruiksnut heeft voor de gemeenten en op korte termijn beschikbaar kan komen.

Gelet op het bovenstaande maken de stille reserves met ingang van 2020 geen onderdeel meer uit van het weerstandsvermogen.

In het BBV wordt een toelichting gegeven op de risico’s die relevant zijn voor het weerstandsvermogen. Het gaat om risico’s die niet op een andere manier zijn ondervangen. Reguliere risico’s – die zich regelmatig voordoen en die veelal vrij goed meetbaar zijn – maken geen deel uit van de risico’s in de paragraaf weerstandsvermogen. Hiervoor kunnen immers verzekeringen worden afgesloten of voorzieningen worden gevormd. Voorbeelden van risico’s die wel tot de paragraaf weerstandsvermogen horen zijn ondernemersrisico’s (of bedrijfsrisico’s). Die hangen vooral samen met grondexploitatie, gebiedsuitbreiding, publiek- private samenwerking (PPS), sociale structuur (bij neergaande conjunctuur) en open-einderegelingen.

Risicomatrix begroting 2025
Bij zowel de begroting als de jaarrekening wordt een risicomatrix opgesteld. De risicomatrix geeft systematisch inzicht in de categorisering van aanwezige risico’s. Om het risicomanagement te borgen, wordt met ingang van 2023 van alle voor het weerstandsvermogen relevante risico's een frauderisico-analyse gemaakt. De risico’s zijn zoveel mogelijk in beeld gebracht en er is inzichtelijk gemaakt in welke mate deze risico’s beheerst worden. Nadere acties blijven nodig om tot verdere risicobeheersing te komen. In de bijlage is een integraal overzicht opgenomen van alle geïdentificeerde risico's, via de link zijn alle kaarten in te zien:  risicokaarten

 

De belangrijkste risico's

Hieronder is schematisch weergeven wat de grootste risico's zijn voor de gemeente Waalwijk.

Kaart	Omschrijving risico	Maximaal risico	Percentage verwacht risico	Risico relevant voor ratio
14	Risico's bestemmingsplannen en bouwgrondexploitatie	€ 1.000.000	60%	€ 600.000
15	Erfpachtcanon	€ 1.000.000	60%	€ 600.000
16	Garanties sportverenigingen/rechtspersonen maatschappelijkvlak	€ 2.500.000	40%	€ 1.000.000
17	Verzekeringen	€ 1.000.000	60%	€ 600.000
17	Verzekeringen	€ 2.500.000	40%	€ 1.000.000
18	Gemeentefonds	€ 3.000.000	60%	€ 1.800.000
19	Renterisico en liquiditeitsrisico	€ 1.000.000	60%	€ 600.000
21	Zijn we goed voorbereid op een calamiteit/pandemie	€ 1.000.000	60%	€ 600.000
23	Jeugdzorg	€ 1.000.000	80%	€ 800.000
25	Participatie	€ 1.000.000	80%	€ 800.000
32	Materiële vaste activa Haven Acht Oost	€ 2.500.000	60%	€ 1.500.000
33	Schade door cyberincident	€ 1.000.000	80%	€ 800.000
		€ 18.500.0000		€ 10.700.000

 

Toename risico’s

Kaart 18: Gemeentefonds

Het BTW compensatiefonds heeft een plafond.

Waalwijk heeft nu een voordeel ingeboekt van € 1,5 miljoen maar dat kan t.z.t. wijzigen in een nadeel en daarmee een risico van € 1.500.000.

Reduceren specifieke uitkering (SPUK,S) door toevoeging aan Gemeentefonds met een korting van 10% voor Waalwijk een risico van ca. € 1.500.000

Afname risico’s

Kaart 14: Risico's bestemmingsplannen en bouwgrondexploitatie.

Was € 5.000.000 en is gewijzigd in € 1.000.000. 

Uitgangspunt is dat de grondexploitaties actueel zijn en dat voor mogelijke verliezen direct een voorziening wordt getroffen. Op basis van de huidige inzichten wordt een risicobedrag van € 1.000.000 voldoende geacht.

Met onderstaande ratio kan een norm gesteld worden voor een aanvaardbare relatie tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de risico’s.

                         Beschikbare weerstandscapaciteit

Ratio =           ---- -------------------------------------

                          Benodigde weerstandscapaciteit

Een ratio voor het weerstandsvermogen van 1,0 tot 1,4 wordt voldoende geacht. Een ratio van 0,8 tot 1,0 wordt als matig bestempeld, terwijl een ratio boven 1,4 aangemerkt wordt als ruim voldoende.
Het benodigde weerstandsvermogen kan als volgt berekend worden:

Risicoklasse	Kans op schade	Aantal Geïnventariseerde schades	Maximale omvang max. totale schade	Percentage meegenomen
waarschijnlijk	1 X per  5 jaar	Schades 9	€ 5,1 miljoen	80% €  4,1 miljoen
mogelijk	1 X per 10 jaar	Schades 23	€ 14,4 miljoen	60% €  8,6 miljoen
onwaarschijnlijk	1 X per 15 jaar	Schades 17	€ 6,5 miljoen	40% € 2,6  miljoen
onbekend	1 X per 10 jaar	Schades 10	€  5,3miljoen	20 % € 1,1  miljoen
			€ 31,3  miljoen	€ 16,4  miljoen

 

                                €   51.189.145

Ratio                         ---------------         =   3,125 uitstekend

                                €  16.400.000

Voor de gemeente Waalwijk bedraagt de ratio voor het weerstandsvermogen 3,125. Dat is te kwalificeren als uitstekend.
Bij de berekening moet wel de kanttekening worden geplaatst dat rekening is gehouden met 100% verhoging van de OZB (€ 15.555.000). Wordt die buiten beschouwing gelaten, dan zakt de ratio naar 2,175 en ook dat is nog ruim voldoende. En ook hier geldt: niet alle risico's zullen op hetzelfde moment optreden.