Inleiding
Voor u ligt de begroting 2025. In deze begroting hebben we opnieuw een balans gezocht tussen onze opgaven en ambities enerzijds en de financiële en personele mogelijkheden van onze gemeente anderzijds. De Kadernota 2025 is daarbij leidend geweest: op welke manier kunnen we investeren zonder het financieel perspectief te verslechteren. We zijn ervan overtuigd dat we de juiste balans hebben gevonden tussen investeren in de grote maatschappelijke opgaven en verstandig financieel beleid.
Dynamiek en onzekerheid
Er komt veel op de gemeente en haar inwoners af. We willen deze gemeente aantrekkelijk en leefbaar houden. We werken samen aan grote transities, op het gebied van energie, circulariteit en mobiliteit. Inwoners maken zich zorgen over de toekomst. Er liggen grote vragen voor over de betaalbaarheid en beschikbaarheid van woningen, onderwijs en zorg. Demografische ontwikkelingen als vergrijzing, ontgroening en huishoudensverdunning vragen een andere manier van kijken naar de inrichting van onze stad en dorpen. Er ligt een opgave om de stad te versterken en daarmee deze uitdagingen een hoofd te bieden en bij oplossingen te werken aan het vergroten van brede welvaart in de hele gemeente. Want tegelijkertijd constateren we dat de sociale twee- of veeldeling in Nederland toeneemt. Er zijn inwoners die zich aan het einde van de maand afvragen op welke manier zij hun rekeningen kunnen betalen. Daarnaast voelen inwoners, bedrijven en organisaties nog steeds gevolgen van COVID, de oorlog in Oekraïne en de inflatie.
Dit alles in de context van een toenemend gemeentelijk takenpakket, waarvoor we minder middelen ontvangen en er beperkte beleidsvrijheid is vanuit het rijk. Dit moet gebeuren in een krappe arbeidsmarkt, waarbij we prioriteiten moeten stellen. Specifiek voor de organisatie geldt dat we met de invoering van de Omgevingswet en de implementatie van “Samen Redzaam” steeds meer op andere manier moeten gaan werken en denken. Meer vanuit de bedoeling; meer vanuit wat wel kan, meer vanuit en met de samenleving.
We kijken met een realistische blik naar de komende jaren en zien dat de middelen die wij vanuit het Rijk ontvangen voor onze taken vanaf 2026 substantieel afnemen. Het meerjarige financiële beeld is ongunstig en vraagt om moeilijke keuzes. Tegelijkertijd blijft op dit moment veel onzeker. Daarom bereiden we besparingen voor, maar we zetten we geen stappen die mogelijk onnodig zijn. Het is immers makkelijker om iets af te breken dan iets op te bouwen.
Vertrouwen en keuzes maken
Tegelijkertijd zijn we positief over waar we als gemeente staan en de potentie die we hebben om het nog beter te doen. De belangrijkste onderwerpen voor 2025 zijn wat ons betreft:
- Afronden en uitvoeren van de strategische visie; koers bepalen om de grote maatschappelijke uitdagingen en transities het hoofd te bieden.
- Stevige inzet en lobby op verbetering van OV-verbindingen en onderzoek naar de locatie voor een HOV/BRT-station en het opstellen van een verkeersstructuurplan.
- Invulling geven aan duurzame verstedelijking en vervolgstappen zetten met de ontwikkeling van woningen en een stedelijk interactiemilieu door o.a. ontwikkeling van De Els, Slachthuisterrein en de Gedempte Haven.
- Blijven inzetten voor de realisatie van de Gebiedsontwikkeling Oostelijke Langstraat (GOL) en de insteekhaven als katalysator voor onze economische ontwikkeling.
- Implementatie van “Samen Redzaam”; het doorzetten van de beweging van curatief naar preventief.
- We investeren in aanwezigheid van voorzieningen, netwerken, ontwikkelen indicatievrij aanbod en onze aanwezigheid in de wijken.
- We herijken onze indicatieprocessen en onze subsidieafspraken.
- We verlagen de toegang tot ondersteuning door de toetsingsgrens op 130% te stellen.
- Duurzaamheid: werken aan de uitvoering van de transitievisie warmte, het verduurzamen van ons eigen vastgoed en het verduurzamen van de bedrijventerreinen. Tevens wordt klimaatbestendig ontwikkelen en herinrichten van de openbare ruime verder ingebed.
- Opstellen van de omgevingsvisie en gebiedsvisies om de ruimtelijke keuzes verder in kaart te brengen.
- Binnen het thema veiligheid investeren we in het tegengaan overlast, jeugdveiligheid, de verbinding tussen zorg en veiligheid, bestrijden van ondermijning en digitale veiligheid.
- Via (regionale) samenwerkingsverbanden en door inzet van de VNG in stevige onderhandelingen met het Rijk wordt getracht tot oplossingen te komen voor passende, structurele financiering van gemeenten.
Leeswijzer begroting
De begroting is in overleg met het Auditcomité doorontwikkeld. Ambities en maatregelen zijn beter verbonden met vastgestelde beleidsnotities en het coalitieprogramma.
De opzet van de begroting is verder ongewijzigd. De begroting 2025 begint met de inleiding, waarin de bestuurlijke hoofdlijnen worden beschreven. We hebben een vervolgstap gezet in het formuleren van doelstellingen, die enerzijds meer gericht zijn op maatschappelijk rendement en anderzijds beter meetbaar zijn. Deze vervolgstap is nog niet afgerond, de volgende cyclus willen we daar wederom een verbetering in aanbrengen.
De beleidsbegroting
Het eerste deel van de begroting bestaat uit de beleidsmatige toelichting op het programma Duurzaamheid en de negen beleidsvelden.
De programma's Jeugd en Binnenstad zijn met ingang van de begroting 2025 als zodanig komen te vervallen:
- Programma Jeugd
Bij raadsinformatiebrief ‘Evaluatie Programma Jeugd’ (052-24) is een evaluatie van het programma opgenomen. Conclusie van de evaluatie is dat het, gezien de grote opgaven waar we als gemeente op dit moment vanuit het gehele domein voor staan, niet helpend is om het eerder apart benoemde programma voor jeugd in stand te houden. De inhoud is immers te zeer verweven met de Koers sociaal domein en is daarom daar nu integraal onderdeel van.
- Programma Binnenstad
Met de aanvang van de uitvoeringsfase van de herontwikkeling van de Els heeft het programma Binnenstad geen toegevoegde waarde meer in de begroting. De beleidsuitvoering gekoppeld aan het meerjarenprogramma van de BIZ (Bedrijveninvesteringszone) en begeleiding van kleinere (transformatie)projecten is eind 2023 al teruggeplaatst in de lijn. De herontwikkeling van De Els en omgeving willen/moeten we uiterlijk eind 2024 zekeren via een (anterieure)overeenkomst met de betrokken partijen. Dat vormt momenteel de focus van het programma Binnenstad. Als we daarin slagen kan het programma Binnenstad in 2025 als werkstructuur worden opgeheven en vervangen door een (majeur) project in de lijnorganisatie. We lopen met het besluit om het separate programma Binnenstad niet meer in de begroting 2025 op te nemen, enigszins vooruit op de totstandkoming van de overeenkomst. Besluit daartoe is eerder bij de Nota van Uitgangspunten voor de begroting 2025 door de raad (met voorbehoud) genomen, op basis waarvan de begroting 2025 hierop is aangepast.
Per programma / beleidsveld is achtereenvolgens te lezen:
o Wat houdt dit programma/beleidsveld in;
o Doelstellingen per thema (Wat willen we bereiken?);
o Activiteiten (Zo gaan we dat doen).
Dit wordt bij de negen beleidsvelden aangevuld met:
o Indicatoren;
o Belangrijkste kaders;
o Wat mag het kosten?
o Verbonden partijen.
Paragrafen
Het tweede gedeelte van de begroting bestaat uit een toelichting op de negen paragrafen. Deze paragrafen geven inzicht in de financiële positie van de gemeente, beheersmatige aspecten en risico's. Wij hanteren de door de BBV voorgeschreven acht paragrafen. Binnen de paragraaf Bedrijfsvoering is het onderdeel Rechtmatigheidsverantwoording College van B&W opgenomen. Zelf hebben we als negende paragraaf de voortgang van de ombuigingen toegevoegd.
Financiële begroting
De begroting 2025 wordt afgesloten met de financiële begroting waarin u het volgende terugvindt:
• Kerngegevens.
• Begrotingen 2025-2028 op hoofdlijnen.
• Autorisatie door de raad van de begroting 2025.
• Begroting 2025 van taakvelden.
• Overzichten van lasten en baten.
• Bezittingen en vermogen.
• EMU gegevens.