Toepassing nieuwe provinciale handreiking Verduidelijking structurele en incidentele baten en lasten"
Vanuit de Provincie is op 4 augustus 2021 de (nadere) handreiking “Verduidelijking structurele en incidentele baten en lasten” verschenen, omdat de Provincie van mening was dat de BBV-voorschriften op dit punt niet voldoende waren om tot een goede toetsing van gemeentebegrotingen te komen. Bij de begroting 2022 is deze handreiking zo goed als mogelijk toegepast. Ondanks afstemming vooraf en de melding dat bij het oordeel over de begroting 2022 er coulant mee zou worden omgegaan, was de Provincie van oordeel dat de handreiking nog niet voldoende zou zijn toegepast: ”Op uw overzicht staan incidentele posten die er naar onze mening onterecht op staan. Bij ons onderzoek van de begroting 2023 zullen wij het overzicht van incidentele baten en lasten daadwerkelijk betrekken bij het bepalen van de (omvang van) de structurele begrotingssaldi 2023-2026”. Echter in de begrotingscirculaire 2022 van de Provincie voor de begroting 2023 (van 28 maart 2022) staat: “Net zoals bij de begrotingsronde 2022 zullen we bij de begrotingsronde 2023 terughoudend omgaan met het doorvoeren van correcties op het structureel begrotingssaldo op grond van de (ambtelijke) handreiking ‘Verduidelijking structurele en incidentele baten en lasten’ “.
Wij (en ook andere gemeenten) plaatsen echter kanttekeningen bij de handreiking van de Provincie en vinden de uitleg die de provincies geven in de notitie structurele en incidentele baten en lasten van het BBV discutabel, zeker omdat daarover ook geen advies aan de commissie BBV is gevraagd. De begroting is een instrument van de gemeenteraad en invulling van structurele en incidentele baten en lasten conform deze notitie gaat in onze ogen veel onduidelijkheid geven. Inmiddels loopt over de handreiking een landelijke discussie, mede naar aanleiding van een brief van de 100+ - gemeenten aan het Provinciaal Vakberaad. Uitkomsten van deze discussie zijn nog niet bekend, wel loopt er inmiddels ook vanuit dat beraad een traject om de handreiking nader te bezien.
Bij het beoordelen van de incidentele baten en lasten houdt de toezichthouder de volgende volgorde in de criteria aan; om een post als incidenteel te kunnen aanmerken, moeten alle uitgangspunten van toepassing zijn :
- de aard van de raming. Dit is het dominante criterium: in principe zijn alle baten en lasten structureel. De soort of eigenschap van een begrotingspost binnen een taakveld is in eerste instantie bepalend of een post als incidenteel of structureel wordt aangemerkt. De handreiking bevat een groot aantal voorbeelden, die correcte toepassing van de regels verduidelijken.
- de einddatum. Alleen wanneer er op het moment van besluitvorming een duidelijke en onvoorwaardelijke einddatum is, is de tijdelijkheid van baten of lasten voldoende aangegeven om dit als incidentele post op te kunnen nemen. Bijvoorbeeld: in het coalitieprogramma zijn voor de duur van de raadsperiode extra lasten voor nieuw beleid opgenomen, na gemeenteraadsverkiezingen bepaalt een nieuwe raad of het beleid wordt voortgezet; dan wordt dit als structureel beschouwd. Een besluit dat later kan worden ingetrokken (door de nieuwe raad of op basis van evaluatie) maakt de daaruit voortkomende lasten niet incidenteel.
- de materiële beïnvloeding. Om het overzicht niet nodeloos ingewikkeld te maken door een grote hoeveelheid incidentele posten, is het de bedoeling een grensbedrag te bepalen. Vooralsnog hebben wij nog geen grens bepaald. De Provincie komt daarover nog met aanvullende bepalingen.
Algemeen bij deze toelichting voor de begroting 2023 Waalwijk
De in het overzicht incidentele baten en lasten opgenomen posten worden één voor één toegelicht, behalve die van € 50.000 en lager; dit is zo ook opgenomen in onze Financiële verordening 2020. Er volgt op deze Programmabegroting 2023 nog een actualisering van de begroting 2023, waarbij het overzicht incidentele baten en lasten nog kan wijzigen.
Programma 0: Bestuur en ondersteuning
Lasten en baten stedelijke regio's SRBT en SRsH (coalitieakkoord 2022-2026)
Waalwijk neemt een pro-actieve positie in bij regionale samenwerkingen. Omdat we zelf scherp hebben wat onze belangen en ambities zijn, worden deze onder andere ingebracht bij de stedelijke regio’s: Waalwijk is actief in twee stedelijke regio’s (Breda-Tilburg en ‘s-Hertogenbosch); om hieraan een extra impuls te geven is eenmalig € 60.000 beschikbaar, gedekt uit de beleidsreserve.
Lasten en baten transformatiebudget personeel (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor de komende 3 jaar (2023 - 2025) is een projectmatig transformatiebudget personeel beschikbaar van € 150.000 per jaar (met dekking uit de beleidsreserve), waarmee het directieteam in die periode de opgaven uit het coalitie akkoord kan organiseren: flexibiliseren van capaciteit, het maken van een kwaliteitsslag en het behoud van talent.
Lasten en baten vennootschapsbelasting
Met ingang van 1 januari 2016 is de gemeente vpb-plichtig. De jaarlijkse last van de aangifte wordt in de begroting geraamd en ten laste gebracht van de reserve grondexploitatie (zie onttrekking onder de baten, alleen deel grondexploitatie).
Programma 1: Veiligheid
Baten flexibele inzet BOA’s (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor 2023 tot en met 2025 is jaarlijks € 60.000 per jaar beschikbaar voor de flexibele inhuur van extra boa-capaciteit.
Programma 3: Economie
Lasten en baten programma Binnenstad (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor projecten Binnenstad is incidenteel in 2023 en 2024 € 75.000 per jaar beschikbaar, met dekking uit de beleidsreserve. Zo kunnen we, op basis van 50/50 cofinanciering, voor projecten in die jaren meer mogelijk maken samen met de Bedrijven Investeringszone Waalwijk Centrum (BIZ).
Programma 4: Onderwijs
Baten / onttrekking reserve onderwijshuisvesting
De reserve onderwijshuisvesting heeft als doel het kunnen financieren van huidige en toekomstige huisvesting Primair- en Voortgezet onderwijs. De raad stelt periodiek het MeerjarenInvesteringsPlan (MIP) onderwijshuisvesting vast. Het MIP vormt de leidraad voor de toekomstige investeringen in het kader van de onderwijshuisvesting. De onttrekkingen (met in 2023 € 447.000) betreffen de saldi van de lasten en baten op (voornamelijk) de producten 406 t/m 410.
Baten / beleidsreserve: Waalwijk, kennis en talent
Het behouden en aantrekken van jongeren (op alle niveaus) is een prioriteit. Hoog opgeleiden jongeren zijn de mobielste groep in Nederland. Ze verhuizen voor studie en werk makkelijker en verder dan andere groepen. Onderzoek laat zien dat Waalwijkse jongeren voor studie aan een HBO (-30 tot 40%) of WO (-60 tot 70%) instelling onze stad verlaten en niet in dezelfde aantallen terugkomen. We hebben te maken met een Braindrain, terwijl ons bedrijfsleven steeds meer hoger opgeleide professionals nodig hebben. Waalwijk zal op slimme manier talent moeten behouden en aantrekken. Tot nu toe is er kleinschalig en projectmatig gereageerd op de braindrain. Voor 2021 en 2022 is een integrale, meerjarige en evidence based aanpak ingezet. De lasten van € 125.000 per jaar worden in 2021 en 2022 gedekt uit de beleidsreserve. In het nieuwe coalitieakkoord 2022-2026 wordt dit project voor de jaren 2023-2025 geïntensiveerd / verlengd voor € 100.000 per jaar, gedekt uit de beleidsreserve.
Lasten en baten / beleidsreserve: samenwerking Tilburg University
College en raad hebben als doelstelling / maatregel geformuleerd: Waalwijk zoekt naar strategische samenwerking met onderwijsinstellingen (begroting 2020). Dit heeft geleid tot het aangaan van een 4-jarig onderzoeksprogramma (2021-2024) met Tilburg University, in samenwerking met Loon op Zand en Heusden op het gebied van ondermijning. De bijdrage van € 25.000 per jaar wordt gedekt uit de beleidsreserve; in 2025 stopt dit. De samenwerking vindt plaats op basis van een onderzoeksprogramma dat door de universiteit en praktijkinstellingen gezamenlijk wordt vastgesteld. Binnen academische werkplaatsen spelen science practitioners, professionals die deels werken in de praktijk en deels binnen de universiteit, een centrale rol. Elke science practitioner is als het ware een brug tussen wetenschap en praktijk..
Programma 5: Cultuur, recreatie en sport
Lasten en baten realisatie multifunctioneel plein Driessen (coalitieakkoord 2022-2026)
In Landgoed Driessen wordt in 2025 voor € 250.000 een multifunctioneel ontmoetingsplein gerealiseerd; waarvoor een geblokkeerde reserve wordt gevormd (vanuit de algemene reserve).
Lasten en baten / onttrekking reserve: opstartsubsidie Schoenenkwartier 2022 - 2025
In juni 2022 is het nieuwe Schoenenkwartier geopend. Voor de jaren 2022-2025 is afgesproken dat een extra opstartsubsidie van € 167.000 per jaar wordt verstrekt, daarna stopt deze. De extra subsidie wordt gedekt uit de reserve Museum Plus (Schoenenkwartier).
Programma 6: sociaal domein
Lasten en baten: onttrekking Algemene reserve en storting in beleidsreserve (coalitieakkoord 2022-2026)
In het coalitieakkoord is voor de raadsperiode tot en met 2026 per jaar een onttrekking aan de algemene reserve voorzien, waarvan de bedragen per jaar worden gestort in de beleidsreserve. Vanuit die beleidsreserve worden diverse plannen uit het coalitieakkoord gedekt. De onttrekkingen uit de beleidsreserve zijn op budgetniveau opgenomen bij de diverse beleidsvelden.
Lasten en baten: storting / onttrekkingen voor sociaal domein (coalitieakkoord 2022-2026)
In 2023 wordt € 950.000 onttrokken aan de algemene reserve en gestort in de reserve sociaal domein.
Baten burgerparticipatie (coalitieakkoord 2022-2026)
Om een extra eenmalige impuls te kunnen geven aan burgerparticipatie wordt in 2023 en 2024 per jaar € 50.000 beschikbaar gesteld, met dekking uit de beleidsreserve. Voorbeelden zijn de website ‘meedoen’, het inwonerspanel, het uitdaagrecht en interne trainingen.
Lasten en baten projectkosten en extra middelen burgerbegroting (coalitieakkoord 2022-2026)
In de raadsperiode 2022-2026 wordt twee keer een traject voor de burgerbegroting uitgevoerd. In 2023 wordt onderzocht hoe de burgerbegroting kan worden opgezet. Het is nog te vroeg om al aan te kunnen geven hoe we dat gaan doen en welke status de burgerbegroting zal krijgen. Uiteraard wordt de raad betrokken bij gedachtenvorming, vormgeving en uitwerking van de burgerbegroting. Voor projectkosten is in 2024 en 2025 € 150.000 per jaar beschikbaar en voor de begrotingen 2025 en 2026 (extra per jaar € 500.000 beschikbaar). Alle projectkosten worden gedekt uit de beleidsreserve.
Lasten en baten programmamanager jeugd + budget (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor 2023 en 2024 wordt als impuls een programmamanager Jeugd aangesteld (€ 150.000 per jaar) met een werkbudget van € 150.000 per jaar.
Lasten en baten kwartiermaker inclusieve gemeente (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor het programma ‘Inclusieve en toegankelijke gemeente’ wordt in 2023 en 2024 capaciteit voor een kwartiermaker en een activiteitenbudget in de begroting opgenomen, met dekking uit de beleidsreserve. Na 2 jaar moet inclusiviteit een integraal onderdeel zijn van de staande organisatie van de gemeente.
Lasten en baten projecten sociaal domein (coalitieakkoord 2022-2026)
Vanuit de reserve sociaal domein zijn in 2023 onttrekkingen voorzien voor de (eenmalige) projecten indicatieve voorziening (€ 500.000), transformatiebudget jeugd (€ 400.000) en onderzoek jeugdzorg (€ 50.000); in totaal voor € 950.000.
Lasten en baten project kansrijke start jeugd (coalitieakkoord 2022-2026)
De eerste 1.000 levensdagen zijn cruciaal voor een goede start. De gezondheid voor, tijdens en na de geboorte blijkt een belangrijke voorspeller van zowel fysieke als mentale problemen op latere leeftijd. Voor 2023 en 2024 is voor het project ‘de kansrijke start’ eenmalig werkbudget vrijgemaakt voor 2 jaar.
Beleidsreserve: flexibele capaciteit TWYZ (coalitieakkoord 2022-2026)
Naar aanleiding van een onderzoek door Berenschot onderzoek is eerder besloten de capaciteit van het team WIJZ tijdelijk uit breiden met een flexibele schil. Voorstel is om dat voor 2024 te verlengen (€ 315.000, in 2025 al iets af te bouwen en in 2026 te stoppen met de flexibele schil.
Baten beschermd wonen (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor 2023 is de verwachting dat (net zoals in 2022) een bijdrage van € 144.000 moet worden betaald aan centrumgemeenten Tilburg voor beschermd wonen. De bijdrage wordt gedekt uit de beleidsreserve.
Programma 7: Volksgezondheid en milieu
Lasten en baten onttrekking algemene reserve, toevoeging reserve duurzaamheid en onttrekking duurzaamheid t.b.v. project De Grote Oogst (coalitieakkoord 2022-2026)
Vanuit de algemene reserve wordt in 2023 € 250.000 toegevoegd aan de reserve duurzaamheid ten behoeve van de cofinanciering bij het provinciaal project Grote Oogst: de verduurzaming van het bedrijventerrein Haven.
Lasten en baten programma duurzaamheid (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor projecten van het programma duurzaamheid is in 2023 en 2024 extra € 75.000 per jaar beschikbaar, met dekking uit de beleidsreserve.
Lasten en baten impuls projecten mobiliteit (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor mobiliteitsprojecten wordt ten laste van de beleidsreserve in 2023 eenmalig € 500.000 beschikbaar gesteld.
Programma 8: Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing
Lasten en baten stedenbouwkundige visie (coalitieakkoord 2022-2026)
We ontwikkelen in 2023 een stedenbouwkundige visie voor de hele gemeente, zodat transformatiekansen, groen, klimaat en mobiliteit integraal in kaart wordt gebracht. Lasten van € 100.000 worden gedekt uit de beleidsreserve.
Lasten en baten woonbeleid (coalitieakkoord 2022-2026)
In 2023 en 2024 zal projectmatig aandacht worden besteed aan stimuleren van flexwonen, versnellen woningbouw en focus op jongeren. Hiervoor is per jaar € 50.000 beschikbaar, gedekt uit de beleidsreserve.
Lasten en baten Impuls inzet fysiek domein (coalitieakkoord 2022-2026)
Om projectmatig in 2023 en 2024 in de fysieke keten versnelling in de woningbouw te bewerkstelligen, is per jaar € 650.000 beschikbaar gesteld vanuit de algemene reserve.
Lasten en baten Grondexploitatie
De lasten en baten grondexploitatie zijn bepaald door de jaarschijven 2023 van de in de jaarrekening 2021 bijgestelde grondexploitaties op te tellen. Jaarlijks wordt gelijktijdig met het opstellen van de jaarrekening een Nota grondexploitatie opgesteld. Hierin wordt een financieel inzicht gegeven in de lopende en mogelijk ook toekomstige complexen binnen de grondexploitatie.
Algemene kosten bouwgrondexploitatie / mutatie reserve REX programma 8
Jaarlijkse wordt een bedrag geraamd van € 100.000 ten laste van de reserve grondexploitatie. College is gemandateerd hiervoor uitgaven te doen. Deze last staat op product 851 en de onttrekking uit de reserve grondexploitatie op product 962; beide posten zijn een onderdeel van de grondexploitatie.