Toepassing nieuwe provinciale handreiking Verduidelijking structurele en incidentele baten en lasten"
Vanuit de Provincie is op 4 augustus 2021 de (nadere) handreiking “Verduidelijking structurele en incidentele baten en lasten” verschenen, omdat de Provincie van mening was dat de BBV-voorschriften op dit punt niet voldoende waren om tot een goede toetsing van gemeentebegrotingen te komen. Bij de begroting 2022 is deze handreiking zo goed als mogelijk toegepast. Ondanks afstemming vooraf en de melding dat bij het oordeel over de begroting 2022 er coulant mee zou worden omgegaan, was de Provincie van oordeel dat de handreiking nog niet voldoende zou zijn toegepast: ”Op uw overzicht staan incidentele posten die er naar onze mening onterecht op staan. Bij ons onderzoek van de begroting 2023 zullen wij het overzicht van incidentele baten en lasten daadwerkelijk betrekken bij het bepalen van de (omvang van) de structurele begrotingssaldi 2023-2026”. Echter in de begrotingscirculaire 2022 van de Provincie voor de begroting 2023 (van 28 maart 2022) staat: “Net zoals bij de begrotingsronde 2022 zullen we bij de begrotingsronde 2023 terughoudend omgaan met het doorvoeren van correcties op het structureel begrotingssaldo op grond van de (ambtelijke) handreiking ‘Verduidelijking structurele en incidentele baten en lasten’ “.
Wij (en ook andere gemeenten) plaatsen echter kanttekeningen bij de handreiking van de Provincie en vinden de uitleg die de provincies geven in de notitie structurele en incidentele baten en lasten van het BBV discutabel, zeker omdat daarover ook geen advies aan de commissie BBV is gevraagd. De begroting is een instrument van de gemeenteraad en invulling van structurele en incidentele baten en lasten conform deze notitie gaat in onze ogen veel onduidelijkheid geven. Inmiddels loopt over de handreiking al meer dan een jaar een landelijke discussie, mede naar aanleiding van een brief van de 100+ - gemeenten aan het Provinciaal Vakberaad. Uitkomsten van deze discussie zijn nog niet bekend, wel loopt er inmiddels ook vanuit dat beraad een traject om de handreiking nader te bezien.
In de begrotingscirculaire 2023 (d.d. 14 april 2023) heeft de Provincie voor de beoordeling van de begroting 2024 op dit punt opgenomen: “Landelijk is de discussie over de toepassing van de handreiking incidentele baten en lasten nog niet afgerond. Daarom zullen wij, net zoals bij de begrotingsronde 2023, bij de begrotingsronde 2024 terughoudend omgaan met het doorvoeren van correcties op het structureel begrotingssaldo op grond van de (ambtelijke) handreiking ‘Verduidelijking structurele en incidentele baten en lasten’.” Inmiddels weten gemeenten 2 jaar later nog niet precies waar ze aan toe zijn op dit punt.
Bij het beoordelen van de incidentele baten en lasten houdt de toezichthouder de volgende volgorde in de criteria aan; om een post als incidenteel te kunnen aanmerken, moeten alle uitgangspunten van toepassing zijn (deze dateren nog uit de handreiking van 2021) :
- de aard van de raming. Dit is het dominante criterium: in principe zijn alle baten en lasten structureel. De soort of eigenschap van een begrotingspost binnen een taakveld is in eerste instantie bepalend of een post als incidenteel of structureel wordt aangemerkt. De handreiking bevat een groot aantal voorbeelden, die correcte toepassing van de regels verduidelijken.
- de einddatum. Alleen wanneer er op het moment van besluitvorming een duidelijke en onvoorwaardelijke einddatum is, is de tijdelijkheid van baten of lasten voldoende aangegeven om dit als incidentele post op te kunnen nemen. Bijvoorbeeld: in het coalitieprogramma zijn voor de duur van de raadsperiode extra lasten voor nieuw beleid opgenomen, na gemeenteraadsverkiezingen bepaalt een nieuwe raad of het beleid wordt voortgezet; dan wordt dit als structureel beschouwd. Een besluit dat later kan worden ingetrokken (door de nieuwe raad of op basis van evaluatie) maakt de daaruit voortkomende lasten niet incidenteel.
- de materiële beïnvloeding. Om het overzicht niet nodeloos ingewikkeld te maken door een grote hoeveelheid incidentele posten, is het de bedoeling een grensbedrag te bepalen.
Algemeen bij deze toelichting voor de begroting 2024 Waalwijk
De in het overzicht incidentele baten en lasten opgenomen posten worden één voor één toegelicht, behalve die van € 50.000 en lager; dit is zo ook opgenomen in onze Financiële verordening 2020.
Programma 0: Bestuur en ondersteuning
Lasten en baten transformatiebudget personeel (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor de jaren 2023 - 2025 is een projectmatig transformatiebudget personeel beschikbaar van € 150.000 per jaar (met dekking uit de beleidsreserve), waarmee het directieteam in die periode de opgaven uit het coalitie akkoord kan organiseren: flexibiliseren van capaciteit, het maken van een kwaliteitsslag en het behoud van talent.
Lasten en baten vennootschapsbelasting
Met ingang van 1 januari 2016 is de gemeente vpb-plichtig. De jaarlijkse last van de aangifte wordt in de begroting geraamd en ten laste gebracht van de reserve grondexploitatie (zie onttrekking onder de baten, alleen deel grondexploitatie). De opgenomen raming is gebaseerd op een globale inschatting, waaruit blijkt dat over het cluster Grondexploitatie (GREX) belasting is verschuldigd. Indien inkomsten en uitgaven vertraging oplopen dan ontstaat er een andere VPB last, zodoende kan de daadwerkelijk VPB afdracht afwijken van de raming. Tegenover de betaalde belastingen staan v.w.b. de Grondexploitatie onttrekkingen 2024 - 2027 uit de reserve GREX (geraamd op product 950 Mutaties reserve beleidsveld 0).
Programma 3: Economie
Lasten en baten programma Binnenstad (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor projecten Binnenstad is incidenteel in 2023 en 2024 € 75.000 per jaar beschikbaar, met dekking uit de beleidsreserve. Zo kunnen we, op basis van 50/50 cofinanciering, voor projecten in die jaren meer mogelijk maken samen met de Bedrijven Investeringszone Waalwijk Centrum (BIZ).
Programma 4: Onderwijs
Lasten en baten / verlenging NPO (nationaal Programma Onderwijs)
Voor de voorzetting / verlenging van het NPO programma is in 2024, 2025 en 2026 per jaar € 330.000 beschikbaar, met dekking uit de reserve Onderwijsachterstandenbeleid (OAB).
Baten / onttrekking reserve onderwijshuisvesting
De reserve onderwijshuisvesting heeft als doel het kunnen financieren van huidige en toekomstige huisvesting Primair- en Voortgezet onderwijs. De raad stelt periodiek het MeerjarenInvesteringsPlan (MIP) onderwijshuisvesting vast. Het MIP vormt de leidraad voor de toekomstige investeringen in het kader van de onderwijshuisvesting. De onttrekkingen (met in 2024 € 806.000) betreffen de saldi van de lasten en baten op (voornamelijk) de producten 406 t/m 410.
Baten / beleidsreserve: Waalwijk, kennis en talent
Het behouden en aantrekken van jongeren (op alle niveaus) is een prioriteit. Hoog opgeleiden jongeren zijn de mobielste groep in Nederland. Ze verhuizen voor studie en werk makkelijker en verder dan andere groepen. Onderzoek laat zien dat Waalwijkse jongeren voor studie aan een HBO (-30 tot 40%) of WO (-60 tot 70%) instelling onze stad verlaten en niet in dezelfde aantallen terugkomen. We hebben te maken met een Braindrain, terwijl ons bedrijfsleven steeds meer hoger opgeleide professionals nodig hebben. Waalwijk zal op slimme manier talent moeten behouden en aantrekken. Tot nu toe is er kleinschalig en projectmatig gereageerd op de braindrain. In het nieuwe coalitieakkoord 2022-2026 wordt dit project, na een eerste aanzet in 2021 en 2022, voor de jaren 2023-2025 geïntensiveerd / verlengd voor € 100.000 per jaar, gedekt uit de beleidsreserve.
Lasten en baten / beleidsreserve: samenwerking Tilburg University
College en raad hebben als doelstelling / maatregel geformuleerd: Waalwijk zoekt naar strategische samenwerking met onderwijsinstellingen (begroting 2020). Dit heeft geleid tot het aangaan van een 4-jarig onderzoeksprogramma (2021-2024) met Tilburg University, in samenwerking met Loon op Zand en Heusden op het gebied van ondermijning. De bijdrage van € 25.000 per jaar wordt gedekt uit de beleidsreserve; in 2025 stopt dit. De samenwerking vindt plaats op basis van een onderzoeksprogramma dat door de universiteit en praktijkinstellingen gezamenlijk wordt vastgesteld. Binnen academische werkplaatsen spelen science practitioners, professionals die deels werken in de praktijk en deels binnen de universiteit, een centrale rol. Elke science practitioner is als het ware een brug tussen wetenschap en praktijk..
Programma 5: Cultuur, recreatie en sport
Lasten en baten / onttrekking reserve: opstartsubsidie Schoenenkwartier 2022 - 2025
In juni 2022 is het nieuwe Schoenenkwartier geopend. Voor de jaren 2022-2025 is afgesproken dat een extra opstartsubsidie van € 167.000 per jaar wordt verstrekt, daarna stopt deze. De extra subsidie wordt gedekt uit de reserve Schoenenkwartier (Museum Plus).
Programma 6: sociaal domein
Lasten en baten: onttrekking Algemene reserve en storting in beleidsreserve (coalitieakkoord 2022-2026)
In het coalitieakkoord is voor de raadsperiode tot en met 2026 per jaar een onttrekking aan de algemene reserve voorzien, waarvan de bedragen per jaar worden gestort in de beleidsreserve. Vanuit die beleidsreserve worden diverse plannen uit het coalitieakkoord gedekt. De onttrekkingen uit de beleidsreserve zijn op budgetniveau opgenomen bij de diverse beleidsvelden / programma's..
Lasten en baten: storting / onttrekking voor koers sociaal domein (coalitieakkoord 2022-2026)
In 2024is voor de Koers Sociaal Domein incidenteel € 925.000 beschikbaar vanuit de algemene reserve. Daarvan is € 550.000 voor uitvoering van het recent door de raad vastgestelde WMO beleidsplan en € 375.000 voor het programma "Jong in Waalwijk", waarvan voor mentale gezondheid € 250.000 en voor jongerenparticipatie € 125.000.
Lasten en baten projectkosten en extra middelen burgerbegroting (coalitieakkoord 2022-2026)
In de raadsperiode 2022-2026 wordt twee keer een traject voor de burgerbegroting uitgevoerd. In 2023 wordt onderzocht hoe de burgerbegroting kan worden opgezet. Het is nog te vroeg om al aan te kunnen geven hoe we dat gaan doen en welke status de burgerbegroting zal krijgen. Uiteraard wordt de raad betrokken bij gedachtenvorming, vormgeving en uitwerking van de burgerbegroting. Voor projectkosten is in 2024 en 2025 € 150.000 per jaar beschikbaar en voor de begrotingen 2025 en 2026 (extra per jaar € 500.000 beschikbaar). Alle projectkosten worden gedekt uit de beleidsreserve.
Lasten en baten programmamanager jeugd + budget (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor 2023 en 2024 wordt als impuls een programmamanager Jeugd aangesteld (€ 150.000 per jaar) met een werkbudget van € 150.000 per jaar.
Lasten en baten burgerparticipatie (coalitieakkoord 2022-2026)
Om een extra eenmalige impuls te kunnen geven aan burgerparticipatie wordt in 2023 en 2024 per jaar € 50.000 beschikbaar gesteld, met dekking uit de beleidsreserve. Voorbeelden zijn de website ‘meedoen’, het inwonerspanel, het uitdaagrecht en interne trainingen.
Lasten en baten kwartiermaker inclusieve gemeente (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor het programma ‘Inclusieve en toegankelijke gemeente’ wordt in 2023 en 2024 capaciteit voor een kwartiermaker en een activiteitenbudget in de begroting opgenomen, met dekking uit de beleidsreserve. Na 2 jaar moet inclusiviteit een integraal onderdeel zijn van de staande organisatie van de gemeente.
Lasten en baten project kansrijke start jeugd (coalitieakkoord 2022-2026)
De eerste 1.000 levensdagen zijn cruciaal voor een goede start. De gezondheid voor, tijdens en na de geboorte blijkt een belangrijke voorspeller van zowel fysieke als mentale problemen op latere leeftijd. Voor 2023 en 2024 is voor het project ‘de kansrijke start’ eenmalig werkbudget vrijgemaakt voor 2 jaar.
Lasten en baten echtscheidingsloket
Het project echtscheidingsloket is gestart, maar nog onvoldoende lang operationeel om over meerwaarde te kunnen oordelen. Vandaar is het voorstel om het echtscheidingsloket met 2 jaar te continueren (voor € 75.000 per jaar, gedekt uit de beleidsreserve) en goed te evalueren.
Programma 7: Volksgezondheid en milieu
Lasten en baten programma duurzaamheid (coalitieakkoord 2022-2026)
Voor projecten van het programma duurzaamheid is in 2023 en 2024 extra € 75.000 per jaar beschikbaar, met dekking uit de beleidsreserve.
Programma 8: Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing
Lasten en baten project vergunningverlening a.g.v. omgevingswet (coalitieakkoord 2022-2026)
Uit een benchmarkonderzoek is gebleken dat onze huidige capaciteit onvoldoende is na invoering van de omgevingswet. Door parallel in te zetten op deregulering is de verwachting dat we op termijn (2026) weer afkunnen met de huidige capaciteit. Voor de jaren 2023 – 2025 wordt voor het project deregulering a.g.v. omgevingswet € 250.000 per jaar ingezet.
Lasten en baten Grondexploitatie
De lasten en baten grondexploitatie zijn bepaald door de jaarschijven 2024 - 2027 van de in de jaarrekening 2022 bijgestelde grondexploitaties op te tellen. Jaarlijks wordt gelijktijdig met het opstellen van de jaarrekening een Nota grondexploitatie opgesteld. Hierin wordt een financieel inzicht gegeven in de lopende en mogelijk ook toekomstige complexen binnen de grondexploitatie.
Algemene kosten bouwgrondexploitatie / mutatie reserve GREX programma 8
Jaarlijkse wordt een bedrag geraamd van € 100.000 ten laste van de reserve grondexploitatie. College is gemandateerd hiervoor uitgaven te doen. Deze last staat op product 851 en de onttrekking uit de reserve grondexploitatie op product 962; beide posten zijn een onderdeel van de grondexploitatie.