2. Samenvatting beleid en financiën | Najaarsbericht 2024

Samenvatting beleid

Algemeen

In dit najaarsbericht wordt over alle 130 activiteiten uit de begroting 2024 gerapporteerd over de voortgang. Met kleurindicator en bijbehorende toelichting is van alle activiteiten aangegeven in welke mate de activiteit op schema ligt.

GROEN: De activiteit verloopt conform de omschrijving/planning en zal tijdig met het gewenste resultaat worden afgerond of is reeds afgerond.
ORANJE: De activiteit behoeft bijsturing om de maatregel in tijd en/of kwaliteit met het gewenste resultaat af te ronden.
ROOD: De activiteit zal NIET met het gewenste resultaat worden afgerond.

Het onderstaande overzicht is een recapitulatie van de kleurindicatoren van alle activiteiten, ingedeeld naar programma's en beleidsvelden.

Programma/Beleidsveld	Indicatoren (TIJD)
Programma's:	G	O	R
Binnenstad	5	1	0
Duurzaamheid	5	0	0
Jeugd	9	1	0
Beleidsvelden:
0. Bestuur en ondersteuning	8	8	0
1. Veiligheid	12	2	2
2. Verkeer, vervoer en waterstaat	8	2	1
3. Economie	9	2	0
4. Onderwijs	3	0	1
5. Sport, cultuur en recreatie	22	6	2
6. Sociaal domein	8	0	0
7. Volksgezondheid en milieu	5	0	1
8. Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing	6	1	0
TOTAAL (130)	100	23	7

Samenvatting financieel

Algemeen

De begroting 2024 is door de gemeenteraad vastgesteld op 2 november 2023. Daarbij is een aantal amendementen aangenomen met een effect op de meerjarenbegroting.
Op 27 juni 2024 heeft de raad het Voorjaarsbericht 2024 vastgesteld, met daarbij de structurele doorwerking naar 2024 en verder. Informatie daarover is terug te vinden in het Voorjaarsbericht 2024.
Daarna is in raadsinformatiebrief 064-24 gerapporteerd over de uitkomst van de Meicirculaire 2024 . De uitkomsten daarvan voor 2024 worden in dit Najaarsbericht 2024 nog toegelicht, voor 2025 en verder zijn die al in de Programmabegroting 2025 verwerkt.
In raadsinformatiebrief 100-24 is gerapporteerd over de uitkomsten van de Septembercirculaire 2024 van het gemeentefonds. De uitkomsten daarvan worden voor 2024 en verder verwerkt in het financieel meerjaren beeld in dit Najaarsbericht.

Zie ook:

Begroting 2024: Raadsvoorstel begroting 2024 en Programmabegroting 2024.
Voorjaarsbericht 2024: Raadsvoorstel Voorjaarsbericht 2024 en Voorjaarsbericht 2024.
Meicirculaire 2024 (064-24): Meicirculaire 2024: financiële effecten daarvan zijn voor 2024 in dit Najaarsbericht 2024 in voorstel NJB24/0.01 toegelicht.
Septembercirculaire 2024 (100-24): Septembercirculaire 2024, financiële effecten daarvan zijn voor 2024 en verder in dit Najaarsbericht 2024 in voorstel NJB24/0.02 toegelicht.

Volgend op deze stukken wordt nu het Najaarsbericht 2024 gepresenteerd met de financiële effecten voor de jaren 2024-2028.

Financieel beeld na Najaarsbericht 2024

Onderaan de tabel zijn de wijzigingen van dit Najaarsbericht toegevoegd.

Bedragen x € 1.000	N = Nadeel V = Voordeel	2024	2025	2026	2027	2028

Voorjaarsbericht 2024		V 3.793	V 4.949	N 5.823	N 4.813	N 4.844
Wijzigingen Kadernota 2024		n.v.t.	N 4.764	V 1.208	V 1.504	V 677
Meicirculaire 2024 (2024 wordt verwerkt in dit Najaarsbericht)		n.v.t.	N 49	V 131	V 131	V 92
Financieel beeld bij kaderstellend debat op 4 juli 2024		V 3.793	V 136	N 4.484	N 3.178	N 4.075

Wijzigingen Primaire Begroting 2025		n.v.t.	V 4.376	V 2.010	V 222	V 559
Begrotingspositie na Voorjaarsbericht 2024 / Programmabegroting 2025		V 3.793	V 4.512	N 2.474	N 2.956	N 3.516
Begrotingswijziging 2025-001:		n.v.t.	N 505	N 105	N 540	N 435
Stand Voorjaarsbericht 2024 / Programmabegroting na 1e wijziging 2025		V 3.793	V 4.007	N 2.579	N 3.496	N 3.951

IUP 2025-2028 (raadsvergadering 10 oktober)		n.v.t.	N 39	V 140	V 314	V 412

Begrotingspositie voor Najaarsbericht 2024		V 3.793	V 3.968	N 2.439	N 3.182	N 3.539

Wijzigingen Najaarsbericht 2024		V 2.000	N 719	N 415	N 414	N 271
Totaal na Najaarsbericht 2024		V 5.793	V 3.249	N 2.854	N 3.596	N 3.810

Toelichting op vermelding incidentele baten en lasten:
Vanuit de Provincie is op 4 augustus 2021 de (nadere) handreiking “Verduidelijking structurele en incidentele baten en lasten” verschenen, omdat de Provincie van mening was dat de BBV-voorschriften op dit punt niet voldoende waren om tot een goede toetsing van gemeentebegrotingen te komen. Met toepassing van de nieuwe handreiking is alsnog een overzicht opgenomen in de programmabegroting en de actualisering van de begroting 2023 en een jaar later in de begroting 2024.
Wij (en ook andere gemeenten) plaatsen echter kanttekeningen bij de handreiking van de Provincie en vinden de uitleg die de provincies geven in de notitie structurele en incidentele baten en lasten van het BBV discutabel. De begroting is een instrument van de gemeenteraad en invulling van structurele en incidentele baten en lasten conform deze notitie geeft in onze ogen veel onduidelijkheid. Inmiddels loopt over de handreiking een landelijke discussie, mede naar aanleiding van een brief van de 100+ gemeenten aan het Provinciaal Vakberaad. Wij wachten de uitkomst van deze (landelijke) discussie af en passen de handreiking van de Provincie toe in onze financiële stukken.

Inhuur derden:
In het Voorjaarsbericht 2024 hebben we u geïnformeerd over de hoge werkdruk die de organisatie ervaart door toegenomen taken en crises, zoals de coronacrisis en de stikstofcrisis. Nieuwe taken vanuit het Rijk en eigen ambities verhogen de personeelsbehoefte. Door de krappe arbeidsmarkt zijn vacatures moeilijk te vervullen, wat leidt tot meer afhankelijkheid van externe inhuur. Over de verwachte overschrijding hebben we u geïnformeerd in raadsinformatiebrief 097-024, met daarbij een indicatie voor onderschrijding op andere posten. In voorstel NJB24/0.11 wordt de uiteindelijke overschrijding van de salarisbudgetten toegelicht; de effecten daarvan zijn verwerkt in begrotingswijziging 2024-029.

Wijzigingen Najaarsbericht 2024:
De wijzigingen van het Najaarsbericht 2024 worden in de volgende tabel gespecificeerd.
Verdere inhoudelijke toelichtingen op de wijzigingen Najaarsbericht 2024 zijn opgenomen bij de desbetreffende beleidsvelden (zie hoofdstuk 3).

Voorstellen Najaarsbericht 2024

Bedragen x € 1.000	N = nadeel V = voordeel	I = incidenteel S = structureel	2024	2025	2026	2027	2028
Beleidsveld 0: Bestuur en ondersteuning / Financiën
NJB24/0.01 Meicirculaire 2024: alg. uitkering /lasten		I	N 1.190
NJB24/0.01 Meicirculaire 2024: alg. uitkering / baten		I	V 2.182
NJB24/0.02 Septembercirc. 2024: alg. uitkering / lasten		S	N 86	N 263	N 1.881	N 1.933	N 2.138
NJB24/0.02 Septembercirc. 2024: alg. uitkering / baten		S	N 54	V 986	V 2.737	V 2.761	V 3.109
NJB24/0.03 Verrekening algemene uitkering voorgaande jaren		I	V 244
NJB24/0.04 Herberekening kapitaallasten		I	N 65
NJB24/0.05 Software HRM		I	N 115	V 115
NJB24/0.06 Rente kortlopende geldleningen, rekening courant en schatkist		I	N 75
NJB24/0.07 Rente langlopende geldleningen		I	V 1.102
NJB24/0.08 Vennootschapsbelasting		I	0
NJB24/0.09 Wet Open Overheid (WOO)		I	V 100
NJB24/0.10 Extra opbrengst OZB		I	V 479
NJB24/0.11 Overschrijding salarisbudget		I	N 325
Beleidsveld 4: Onderwijs
NJB24/4.01 Waalwijk Taalrijk		I	0	0	0
NJB24/4.02 Onderwijsachterstandenbeleid		I	0
NJB24/4.03 Vervallen onttrekking reserve onderwijshuisvesting ISK met ingang van schooljaar 2023-2024		I	0	0	0
NJB24/4.04 Waalwijk stad van kennis en talent		I	0
Beleidsveld 5: Cultuur, Sport en Recreatie
NJB24/5.01 Opbrengst zwembaden		I	N 120
Beleidsveld 6: Sociaal domein
NJB24/6.01 SPUK Onderwijsroute		I	0
NJB24/6.02 Opvang statushouders in opvanghotel		I	0
NJB24/6.03 SPUK Inburgering		I	0
NJB24/6.04 Verhoging definitieve BUIG-uitkering 2024		S	0	0	0	0	0
NJB24/6.05 Afrekening resultaat 2023 Baanbrekers		I	V 484
NJB24/6.06 Bijz. bijstand algemeen / individ. inkomenstoeslag		S	N 60	N 216	N 216	N 216	N 216
NJB24/6.07 Bijzondere bijstand energietoeslag 2023		I	V 181
NJB24/6.08 Prognose Baanbrekers 2024		I	V 1.323
NJB24/6.09 Woonvoorzieningen		S	N 250	N 250	N 29	0	0
NJB24/6.10 Taakstellingen Wmo en valpreventie in 2024		S	N 173	N 48	N 48	N 48	N 48
NJB24/6.11 Jeugdhulp regionale effecten		S	N 1.317	N 1.293	N 1.228	N 1.228	N 1.228
NJB24/6.12 Jeugdhulp lokaal		S	N 449	V 250	V 250	V 250	V 250
Beleidsveld 7: Volksgezondheid en Milieu
NJB24/7.01 Verwijderen loze riolering		I	0
NJB24/7.02 Riolering en waterzuivering		I	0
NJB24/7.03 Subsidies stimulering afkoppelen hemelwater		I	0
Beleidsveld 8: Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening, stedelijke vernieuwing: Ruimtelijke ordening
NJB24/8.01 Verkoop percelen		I	V 184
TOTAAL wijzigingen NAJAARSBERICHT 2024			V 2.000	N 719	N 415	N 414	N 271

RECAPITULATIE INCIDENTEEL en STRUCTUREEL
INCIDENTEEL:
Nadelen			N 1.890
Voordelen			V 6.279	V 115
Saldo Incidenteel			V 4.389	V 115

STRUCTUREEL:
Nadelen			N 2.389	N 1.820	N 3.152	N 3.175	N 3.380
Voordelen			0	V 986	V 2.737	V 2.761	V 3.109
Saldo structureel			N 2.389	N 834	N 415	N 414	N 271

Totaal mutaties Najaarsbericht 2024			V 2.000	N 719	N 415	N 414	N 271

Samenvatting voortgang ombuigingen

Wat willen we bereiken?

Stand van zaken ombuigingen sociaal domein

Begin 2020 bleek dat, onder andere door ontwikkelingen in wetgeving, de tekorten in het sociaal domein naar 2021 toe verder opliepen. De tekorten kwamen zowel vanuit de jeugd (regionaal) als vanuit prijs en volume ontwikkelingen in de Wmo (lokaal). We zijn met deze tekorten aan de slag gegaan met als uitgangspunt dat de tekorten in het sociaal domein ook opgelost worden binnen het sociaal domein. Bij Voorjaarsbericht 2023 en Kadernota 2024 is een aantal ombuigingen gerealiseerd en enkele zijn niet te realiseren gebleken. De effecten daarvan zijn in de begroting 2024 en verder verwerkt.
Daarnaast zijn door het rijk kortingen opgelegd via de circulaires gemeentefonds (punten 3 en 4 in onderstaande tabel).
In de begroting 2024 zijn voor 2024 nog de volgende taakstellingen opgenomen, met daarbij de prognose van de realisatie daarvan bij dit Najaarsbericht 2024.

*Bedragen x € 1.000*	Begroot 2024	Voorjaars- bericht 2024	Najaars-bericht 2024	Verschil	Conclusie
1. Beheersmaatregelen jeugdhulp	300	300	0	-300	nadeel
2. Beheersmaatregelen Wmo	130	130	0	-130	nadeel
3. Korting rijk Meicirculaire 2022: valpreventie ouderen	43	43	0	-43	nadeel
4. Korting rijk Septembercirculaire 2023: SVB PGB trekkingsrechten	86	86	86	0	gerealiseerd
Totaal resterende taakstelling ("eigen") ombuigingen en kortingen van het rijk	559	559	86	-473	nadeel

Bovenstaande posten 1 tot en met 4 worden hierna verder toegelicht.

1. Beheersmaatregelen jeugdhulp
Zowel eind 2019 als in 2020 zijn beheersmaatregelen voor de kosten Jeugdhulp als taakstelling opgenomen in de meerjaren begroting. Een aantal daarvan is gerealiseerd en enkele zijn niet gerealiseerd. In totaal is de oorspronkelijk taakstelling bij het Voorjaarsbericht 2023 voor de jaren 2024 en verder met € 1.085.000 verlaagd. De resterende ombuigingstaakstelling jeugdhulp kwam daarmee voor 2024 en volgende jaren op € 300.000 per jaar.
De taakstelling Jeugdhulp is in het kader van het implementatieplan SamenRedzaam integraal opgepakt binnen de beoogde besparingen op sociaal domein. Deze ombuiging is met met ingang van 2025 gerealiseerd door lagere lasten in de begroting van de regio voor de jeugdzorg; zie ook raadsvoorstel begroting 2025 regio Hart van Brabant. Vanwege het tekort 2024 op jeugdhulp segment 1 is deze taakstelling niet haalbaar voor 2024. In voorstel NJB24 / 6.12 is dit nadeel verder toegelicht.

2. Beheersmaatregelen Wet maatschappelijke ontwikkeling (Wmo)
In 2020 zijn beheersmaatregelen Wmo in de begroting als taakstelling opgenomen. Een aantal daarvan is gerealiseerd en enkele zijn niet gerealiseerd. De resterende ombuiging Wmo bedraagt voor 2024 en verder nog € 130.000 per jaar. Deze taakstelling is in het kader van het implementatieplan SamenRedzaam integraal opgepakt binnen de beoogde besparingen op sociaal domein. Dit is het gevolg van plannen die geïmplementeerd worden vanaf 2025. Daarom is deze taakstelling niet haalbaar voor 2024, vanwege de toename van het gebruik van woonvoorziening vanuit de Wmo . In voorstel NJB24 / 6.10 is dit nadeel verder toegelicht.

3. Korting Rijk bij Meicirculaire 2022 algemene uitkering: valpreventie ouderen
Het (inmiddels eerdere) kabinet heeft in het Coalitieakkoord 2022 valpreventie als kostenbesparende preventiemaatregel opgenomen. Valpreventie draagt bij aan gezond ouder worden en leidt tot netto besparingen in de domeinen Zvw en Wlz. De maatregelen die nodig zijn voor implementatie worden komende periode met alle relevante stakeholders, zo ook de gemeenten, uitgewerkt. Voor de begroting 2024 leidt tot een taakstellende besparing vanuit het gemeentefonds: voor Waalwijk van € 43.000 in 2024, daarna € 48.000 per jaar.
Vanuit het budget op product 634 Maatwerk dienstverlening 18+ (Wmo) wordt gemonitord of en zo ja, in hoeverre deze taakstelling vanuit het rijk haalbaar is.
Vanaf 2023 geven we uitvoering aan het valpreventieprogramma voor ouderen met behulp van de middelen uit de Brede SPUK-regeling. Met als doel om het aantal valincidenten effectief te verminderen, wat bijdraagt aan de zelfredzaamheid van onze oudere inwoners. De rijkskorting uit 2022 is structureel niet haalbaar.; dit is toegelicht in voorstel NJB24 / 6.10.

4. Korting Rijk bij Septembercirculaire 2022 algemene uitkering: SVB PGB trekkingsrechten
Bij de Septembercirculaire 2022 van de algemene uitkering heeft het rijk aan gemeenten een korting opgelegd voor SVB PGB (Persoonsgebonden Budget) trekkingsrechten. Voor Waalwijk gaat het om een bedrag van € 86.000 in 2024, € 89.000 in 2025 en € 83.000 in 2026 en verder. Vanuit het budget op product 634 Maatwerk dienstverlening 18+ (WMO) zal gemonitord worden of en zo ja, in hoeverre deze taakstellingen vanuit het rijk haalbaar is.
Deze structurele uitname uit het gemeentefonds (met ingang van 2023) is een gevolg van een overeenkomst tussen de VNG en het ministerie van VWS ter compensatie van de uitvoeringskosten van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) van de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).
Gezien de onzekerheid over de kostenontwikkeling evalueren de VNG en het ministerie van VWS deze afspraak na vier jaar (dus in 2026), op basis van de werkelijke uitvoeringskosten van de SVB voor de Jeugdwet en de Wmo. Op basis van de evaluatie kan besloten worden om de structurele uitname uit het gemeentefonds naar boven of naar beneden bij te stellen.
De korting rijk op PGB trekkingsrecht is in 2024 binnen het Sociaal Domein niet gerealiseerd vanuit PGB Wmo, maar wel ruimschoots vanuit PGB Jeugd. Er worden steeds meer oplossingen gevonden binnen zorg in natura als maatwerkvoorziening.

Budgetoverhevelingen

Stand van zaken overhevelingen 2023 naar 2024
In de jaarrekening 2023 is een overzicht opgenomen met de werkelijk over te hevelen bedragen die horen bij de voorstellen tot overheveling van 2023 naar 2024. Tot die overhevelingen is bij het vaststellen van het Najaarsbericht 2023 al door de raad besloten, alleen de bedragen kunnen bij de jaarrekening dus afwijken. Verder zijn er bij de Decembercirculaire 2023 in 2023 gelden vanuit het rijk aan de algemene uitkering toegevoegd, die pas in 2024 tot bestedingen gaan leiden. Bij de jaarrekening 2023 is voor deze posten via de resultaatbestemming voorgesteld om ook deze posten over te hevelen.

Link naar jaarrekening 2023: Budgetoverhevelingen 2023 naar 2024 jaarrekening 2023
Link naar Najaarsbericht 2023: Budgetoverhevelingen-2023-naar-2024

In hoofdstuk 6 van dit Najaarsbericht 2024 is de stand van zaken van de overhevelingen van 2023 naar 2024 nader toegelicht.

Voorstellen tot overheveling van budgetten 2024 naar 2025
Daarna worden in hoofdstuk 5 de voorstellen tot (nieuwe) overhevelingen van budgetten van 2024 naar 2025 toegelicht, waarvan een deel via de exploitatie en een deel via reserves of voorzieningen loopt. Totaal zijn de nieuwe overhevelingen van 2024 naar 2025 € 1.787.000, bestaande uit € 1.487.000 via de exploitatie en € 300.000 gerelateerd aan reserves en voorzieningen. Voorstel is nu akkoord te gaan met deze overhevelingen en om van deze overhevelingen van 2024 naar 2025 bij de jaarrekening 2024 de precieze hoogte van de werkelijk over te hevelen budgetten te bepalen.