Inleiding
Voor u ligt, anders dan u gewend bent, een uitgebreidere versie van het Voorjaarsbericht aangevuld met een meerjarenperspectief tot en met 2024.
De bijzondere tijd die we nu doormaken hebben ons genoodzaakt om af te zien van een reguliere Kadernota. Hierover hebben wij u reeds geïnformeerd via raadsinformatiebrief 22-20.
De opgave is groot en we leven met veel onzekerheden was de zin waar we toen mee begonnen, refererend aan de toespraak van onze minister president. Inmiddels zijn we een paar maanden verder en die woorden zijn nog volop actueel, ondanks de huidige afname van het aantal besmettingen en personen die overlijden. Een doorkijkje in de coronacrisis maakt dat we er zeker nog lang niet zijn.
Corona impact op de begroting
De coronacrisis brengt veel kosten met zich mee. Sommige kosten zijn direct zichtbaar, zoals het treffen van hygiëne maatregelen en bijvoorbeeld voorzieningen aan de publieksbalies. Andere kosten komen pas later, zoals een mogelijke toename van het aantal mensen met een bijstandsuitkering als de coronacrisis tot een economische recessie leidt. En terwijl de kosten stijgen, lopen de inkomsten terug. Te denken valt aan de huuropbrengsten van onze zwembaden en sporthallen en aan de parkeerinkomsten. Voor de gemeente Waalwijk zijn de financiële effecten voor 2020 en mogelijk volgende jaren nog erg onzeker en sterk afhankelijk van de duur van deze pandemie. Op basis van de eerste inzichten is het risico voor 2020 vastgesteld op 1 miljoen euro. De VNG is wel met het kabinet in gesprek over het compenseren van gemeenten. Over de uitkomsten daarvan is nog geen duidelijkheid.
In het Najaarsbericht zal inzicht worden gegeven in de financiële effecten voor 2020 en worden deze verwerkt in de begroting. Binnen de algemene reserve is voldoende ruimte aanwezig om eenmalige tegenvallers voor 2020 op te vangen. De weerstandsratio is daar toereikend voor.
De opgave
Bij de voorbereiding van dit Voorjaarsbericht hebben we moeten constateren dat we, evenals veel andere gemeenten in onze regio en in de rest van Nederland, te maken hebben met tekorten op de begroting. Deze worden met name veroorzaakt door structureel oplopende kosten in het sociaal domein, met name in de jeugdzorg en Wmo. Ondanks de reeds genomen beheersmaatregelen in de jeugdzorg ontkomen ook wij hier niet aan.
Onderstaande tabel geeft op hoofdlijnen inzicht in de effecten van het Voorjaarsbericht op de lopende begroting 2020 en de jaren erna tot en met 2024.
| Bedragen * € 1.000 / V = voordeel / N = nadeel | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Najaarsbericht 2019 | V 347 | V 772 | V 623 | V 560 | V 560 |
| Voorjaarsbericht 2020 | N 2.254 | N 4.987 | N 4.858 | N 4.866 | N 4.635 |
| Tekort jeugdzorg | N 2.505 | N 2.958 | N 2.948 | N 2.938 | N 2.688 |
| Tekort Wmo | N 1.340 | N 1.744 | N 1.600 | N 1.600 | N 1.600 |
| Verblijfsbelasting | N 7 | N 525 | N 476 | N 446 | N 446 |
| Overige mutaties | V 1.598 | V 240 | V 166 | V 118 | V 99 |
| Actueel begrotingsbeeld | N 1.907 | N 4.215 | N 4.235 | N 4.306 | N 4.075 |
Verderop in dit Voorjaarsbericht vindt u de specifieke toelichtingen op bovenstaande posten. De opstelling illustreert wel dat de toenemende kosten binnen het sociaal domein veruit de belangrijkste oorzaak zijn van het geprognosticeerde begrotingstekort. Evenals bij de beheersmaatregelen jeugd hebben we gekeken hoe we, vanuit het oogpunt dat financiële knelpunten zo veel als mogelijk binnen het eigen domein moeten worden opgelost, deze toenemende kosten kunnen terugdringen en wat hiervan de consequenties zijn. Dit hebben we eerst ambtelijk gedaan en vervolgens wordt dit met externe expertise afgerond. Bij de behandeling van de Begroting 2021 zullen wij inzicht geven in de resultaten en de wijze waarop deze zijn verwerkt.
Ambities
De combinatie van een actueel financieel tekort met de coronacrisis die veel maatschappelijke en financiële onzekerheid met zich meebrengt stelt ons voor een flinke uitdaging. Het risico is immers dat we zo in beslag genomen worden door de problemen van vandaag, dat we onvoldoende blijven kijken naar de toekomst van morgen en naar de investeringen die dat vraagt.
Wij kiezen dan ook voor een financiële combinatiestrategie waarin we uiteraard wel de huidige problemen oplossen, maar tegelijk kunnen blijven werken aan onze ambities voor de toekomst.
Met het oog hierop hebben we een aantal strategische ankerpunten benoemd die in onze ogen cruciaal zijn om Waalwijk nu en in de toekomst een degelijke financiële bodem te geven. Daardoor zijn wij in staat om te blijven investeren in welzijn en een aantrekkelijk woon- en leefklimaat voor onze inwoners. Het gaat om de volgende vijf ankerpunten:
• Wij zetten in om de economische potentie van Waalwijk ten volle te benutten en laten de winsten uit de grondexploitaties ten goede komen aan de leefbaarheid van Waalwijk in de breedste zin van het woord.
• Wij zetten in op de ontwikkeling van windenergie, niet alleen om een bijdrage leveren aan onze duurzaamheidsdoelstellingen, maar ook omdat dit de gemeente een duurzaam verdienmodel met structurele inkomsten biedt.
• Wij werken aan een substantiële groei van het aantal inwoners van Waalwijk. Dit creëert meer koopkracht en draagvlak voor voorzieningen in onze stad en levert aan belastingen en inkomsten uit het gemeentefonds structureel extra middelen op.
• Wij gaan het maximale halen uit de mogelijkheden van provinciale en (inter)nationale subsidies en fondsen om ons ruimtelijke en sociale investeringsprogramma mee mogelijk te maken.
Met deze ankerpunten als kompas gaan we onze korte termijn uitdagingen en lange termijn ambities handen en voeten geven. Hierin betrekken we ook onze ambities uit het collegeprogramma 2018-2022, die we deels tijdelijk hebben gedekt. We zijn ons ervan bewust dat deze combinatiestrategie leidt tot een grotere financiële opgave dan alleen het oplossen van het geprognotiseerde begrotingstekort.
Aanpak
Bovenstaande uitgangspunten leiden tot een ombuigingsopgave. De omvang zoals we die nu geformuleerd hebben is hieronder weergegeven.
| Bedragen * € 1.000 / V = voordeel / N = nadeel | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Najaarsbericht 2019 | V 347 | V 772 | V 623 | V 560 | V 560 |
| Voorjaarsbericht 2020 | N 2.254 | N 4.987 | N 4.858 | N 4.866 | N 4.635 |
| Handelingsperspectief begroting | N 1.907 | N 4.215 | N 4.235 | N 4.306 | N 4.075 |
| Onontkoombaarheden | n.v.t. | N 200 | N 200 | N 200 | N 400 |
| Ambities | n.v.t. | N 1.000 | N 1.000 | N 1.000 | N 1.000 |
| Totaal opgave | N 1.907 | N 5.415 | N 5.435 | N 5.506 | N 5.475 |
De onontkoombaarheden worden voornamelijk gevormd door extra bijdragen aan onze samenwerkingspartners bij het RIEC en de OMWB. Wat betreft onze ambities, daar ligt nog geen gedetailleerde calculatie onder, maar we schatten in daar 1 miljoen voor nodig te hebben. Overeenkomstig ons coalitieprogramma zijn ze gericht op vooral preventieve maatregelen in het sociaal domein en op ambities op het terrein van duurzaamheid, veiligheid, economie en leefbaarheid. De verdere uitwerking zal meegenomen worden bij het opstellen van de begroting.
De opgave is fors, maar we hebben er alle vertrouwen in dat we voor de Begroting 2021 met evenwichtig pakket aan maatregelen komen waardoor we u een sluitende meerjarenbegroting kunnen presenteren.
De opbouw van dit evenwichtige pakket zal de volgende uitgangspunten bevatten:
• De tekorten in het sociale domein worden zo veel als mogelijk binnen dat domein opgelost.
• De financieel strategische ankerpunten en het inhoudelijke collegeprogramma geven sturing aan onze keuzes.
• Maatregelen zullen verschillend gericht zijn om te komen tot een evenwichtig pakket. Hierbij wordt gekeken naar:
o Efficiency: kunnen we gemakkelijk tegen minder kosten hetzelfde blijven doen of met eventueel gering effect.
o Eigen organisatie: kritisch kijken waar we door anders organiseren of verleggen van onze focus kosten kunnen besparen.
o Versoberen: vanuit de filosofie van meer eigen verantwoordelijkheid kijken we of we voorzieningen, activiteiten en dienstverlening kunnen versoberen. Hierbij houden we rekening met onderdelen waar de effectiviteit nu
gering van is en/of deze nog gemakkelijk terug te draaien zijn in betere tijden. Anders kan dit leiden tot onwenselijk kapitaalverlies.
o Tarieven: Wij vragen met lokale belastingen en tarieven een bijdrage aan onze inwoners om Waalwijk aantrekkelijker te maken voor iedereen. Zonder dit als “melkkoe” te gebruiken willen we kijken wat hierin mogelijk is,
passend bij ons voorzieningenniveau en met behoud van onze gunstige positie als gemeente met een lage lastendruk.
Het is nu nog te vroeg om aan te geven hoe dat er evenwicht precies uit komt te zien en welke maatregelen we aan u gaan voorstellen.
Bij de begrotingsvoorstellen zullen wij u uiteraard wel uitvoerig meenemen in onze afwegingen en keuzes.
Leeswijzer
De verdere inhoud en opzet van het Voorjaarsbericht 2020 is als volgt:
- In hoofdstuk 2 is een samenvatting opgenomen van beleidsmatige en financiële afwijkingen.
- In hoofdstuk 3 wordt voor de 4 programma’s (Binnenstad, Duurzaamheid, Economie en Veiligheid) en voor de beleidsvelden gerapporteerd over de afwijkingen in beleidsmatige en financiële zin; het beleidsmatige deel betreft afwijkingen in de uitvoering van de in de begroting 2020 opgenomen maatregelen.
- In hoofdstuk 4 worden de majeure projecten toegelicht.
- In hoofdstuk 5 is de begrotingswijziging 2020 opgenomen.
- In hoofdstuk 6 is het verloop van de budgetoverhevelingen vanuit 2019 naar 2020 weergegeven.
- In hoofdstuk 7 wordt gerapporteerd over de afgesloten kredieten.
Waalwijk, mei 2020,
Het college van b en w van de gemeente Waalwijk