Zowel in het Najaarsbericht 2020 als in de Jaarrekening 2020 is uitgebreid gerapporteerd over de financiële gevolgen van de coronacrisis.
Op dit moment is het voor 2021 en verdere jaren nog niet geheel duidelijk wat de financiële impact van de coronacrisis voor de gemeente Waalwijk zal zijn. In de Najaarsbericht 2021 zal een vollediger beeld hiervan gepresenteerd worden.
Wel wordt in dit Voorjaarsbericht 2021 hierna inzicht gegeven in de aanwending van de rijksmiddelen. Deze zijn op verschillende momenten in 2020 en 2021 bekend gemaakt en in de circulaires van de algemene uitkering van het gemeentefonds verwerkt, recent nog in de Decembercirculaire 2020 en de Maartbrief 2021.
Overzicht 2020 - 2021 besteding rijksgelden
Toelichting aanwending rijksmiddelen Coronacrisis
1. Incidenteel compenseren van de oploop van de opschalingskorting; € 180.000 in 2020 en € 410.000 in 2021
Gezien de toegenomen financiële druk bij gemeenten door corona heeft het kabinet besloten de oploop in de opschalingskorting voor gemeenten in de jaren 2020 en 2021 incidenteel te schrappen. Voor Waalwijk betekent dit € 180.000 in 2020 en € 410.000 in 2021. Bij het Najaarsbericht 2020 is besloten om zowel het bedrag voor het jaar 2020 (€ 180.000) als 2021 (€ 410.000) te storten in de algemene reserve, omdat deze bedragen niet direct toe te wijzen zijn aan een taakveld of product.
2. Lokale culturele voorzieningen, € 317.000 in 2020 en € 378.000 in 2021
De medeoverheden zijn verantwoordelijk voor twee derde van alle subsidies aan cultuur en houden daarmee de lokale en regionale culturele infrastructuur overeind: openbare bibliotheken, muziekscholen, centra voor de kunsten, musea, monumenten, schouwburgen, concertzalen, vlakke vloer theaters, poppodia, filmhuizen, beeldende kunstinstellingen, amateurkunst, cultuureducatie en festivals. Voor het landelijke gesubsidieerde aanbod zijn de lokale podia essentieel als speelplekken. Voor Waalwijk is de compensatie voor lokale culturele voorzieningen € 317.000 in 2020 en € 378.000 in 2020.
Via collegebesluit d.d. 16 maart 2021 is € 58.000 beschikbaar gesteld voor culturele initiatieven en € 40.000 voor het video-concept van theater de Leest.
Via amendement d.d. 1 april 2021 is € 280.000 uit de beschikbare rijksmiddelen en € 158.000 te stellen uit de Bestemmingsreserve maatregelen Coronacrisis beschikbaar gesteld voor extra incidentele subsidiering aan instellingen en verenigingen uit het maatschappelijk middenveld.
Daarnaast is door de raad op 17 september 2020 besloten om € 500.000 beschikbaar te stellen voor de “subsidieregeling Coronacrisis Waalwijk” (€ 341.000 uit de algemene reserve en € 159.000 uit rijksmiddelen). Op basis van het raadsbesluit ''Instellen bestemmingsreserve maatregelen" worden alle bij de jaarrekening 2020 niet aangewende middelen voor maatregelen Coronacrisis aan de bestemmingsreserve Maatregelen Coronacrisis toegevoegd van € 412.000 (het verschil van € 500.000 en de werkelijke uitgaven van € 88.000). Het corresponderende deel voor de rijksvergoeding bedraagt € 71.000 (het verschil van € 159.000 en de werkelijke uitgaven van € 88.000).
3. Compensatie WSW bedrijven, € 490.000 in 2020
Als gevolg van het coronavirus zijn de Sociale Werkbedrijven geheel of gedeeltelijk gesloten (geweest). Daardoor vallen bedrijfsopbrengsten weg waarmee (deels) de loonkosten van medewerkers die werkzaam zijn voor een Sociale Werkbedrijf worden gefinancierd. Tekorten in de exploitatie worden in de reguliere systematiek opgevangen door een hogere gemeentelijke bijdrage. Deze financieringsbron staat onder druk omdat gemeenten financiële gevolgen hebben van de coronacrisis. Het kabinet heeft daarom besloten de integratie-uitkering Participatie, onderdeel Wet sociale werkvoorziening (Wsw), te verhogen. Waalwijk wordt met € 490.000 gecompenseerd in 2020. Dit bedrag is conform de afspraken binnen de Gemeenschappelijke Regeling één op één doorbetaald aan Baanbrekers en het bedrag is toegewezen aan product 616 Uitstroombevordering.
4. Compensatie voorschoolse opvang peuters, € 19.000 in 2020
De decentralisatie-uitkering Voorschoolse voorziening peuters is verhoogd in verband met de (gedeeltelijke) sluiting van de kinderopvang in de periode 16 maart tot en met 7 juni 2020 in verband met het coronavirus. Ouders/verzorgers zijn in maart opgeroepen om de rekening voor de opvang te blijven betalen in deze periode. Dit gold ook voor ouders/verzorgers van een kind dat gebruik maakt van de gemeentelijke regelingen voorschoolse educatie, peuteraanbod en sociaal medische indicatie. Op deze wijze kon het gemeentelijke aanbod rondom kinderopvang in stand worden gehouden. Daarbij is ook gecommuniceerd dat ouders een vergoeding krijgen voor het betalen van de eigen bijdrage in deze periode. Voor Waalwijk betekent dit € 19.000 in 2020 en dit bedrag is gestort in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis. Bij het opstellen van het Najaarsbericht 2021 zal bekeken worden of dit bedrag direct toe te wijzen kan worden aan een taakveld of product.
5. Compensatie voor noodopvang van kinderen van ouders met een cruciaal beroep; € 63.000 in 2020
Het kabinet heeft besloten om voor kinderen van wie één of beide ouders werken in een cruciaal beroep of vitale sector, noodopvang te organiseren. Gemeenten coördineren de noodopvang, in overleg met kinderopvangorganisaties en scholen. Zij moeten zorgen voor voldoende aanbod voor kinderen in de leeftijd van 0 tot circa 12 jaar. Deze opvang is zonder extra kosten voor ouders. Voor Waalwijk betekent dit € 63.000 in 2020 en dit bedrag is gestort in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis. Bij het opstellen van het Najaarsbericht 2021 zal bekeken worden of dit bedrag direct toegewezen kan worden aan een taakveld of product.
6. Compensatie van extra uitgaven voor buurt- en dorpshuizen; € 42.000 in 2020
Het kabinet stelt € 17 miljoen voor 2020 beschikbaar om gemeenten te compenseren voor de extra uitgaven voor de dorps- en buurthuizen. Deze extra uitgaven bestaan onder andere uit het kwijtschelden van huur en het compenseren van tegenvallende inkomsten uit bijvoorbeeld horeca en zaalverhuur van buurt- en dorpshuizen. Voor Waalwijk betekent dit € 42.000 en dit bedrag is gestort in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis. Via amendement d.d. 1 april 2021 is € 42.000 uit de bestemmingsreserve maatregelen Coronacrisis beschikbaar gesteld voor extra incidentele subsidiering aan instellingen en verenigingen uit het maatschappelijk middenveld.
7. Compensatie voor het in stand houden van lokale vrijwilligersorganisaties jeugd, zoals scouting en speeltuinen; € 20.000 in 2020
Het kabinet stelt gelden beschikbaar om lokale vrijwilligersorganisaties, zoals de scouting en speeltuinen, te compenseren. Voor Waalwijk betekent dit € 20.000 en dit bedrag is gestort in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis.
Via amendement d.d. 1 april 2021 is € 20.000 uit de bestemmingsreserve maatregelen Coronacrisis beschikbaar gesteld voor extra incidentele subsidiering aan instellingen en verenigingen uit het maatschappelijk middenveld.
8. Inhaalzorg Jeugdwet; € 86.000 in 2020
9. Inhaalzorg WMO 2015; € 37.000 in 2020
Omwille van de continuïteit van zorg voor cliënten tijdens coronamaatregelen én voor continuïteit van het stelsel nadien zijn maatregelen genomen, om cliënten op grond van de Jeugdwet en de Wmo 2015 hulp en ondersteuning te kunnen blijven bieden.
Het Rijk heeft, in afstemming met de VNG, een zeer dringend beroep op gemeenten gedaan om hun aanbieders van jeugdhulp, jeugdbescherming, jeugdreclassering en maatschappelijke ondersteuning financieel zekerheid en ruimte te bieden, van 1 maart 2020 tot in elk geval 1 juni 2020. Deze afspraak is verlengd naar 1 juli 2020. Het Rijk heeft tegelijkertijd met gemeenten afspraken gemaakt over compensatie van de directe meerkosten die voortkomen uit de coronamaatregelen en het volgen van de RIVM-richtlijnen. Daarnaast zijn Rijk en gemeenten in gesprek over de per saldo extra uitgaven over het geheel van 2020 voor zover die gerelateerd kunnen worden aan een evident uitstel van noodzakelijke zorg. Hierbij wordt ook rekening gehouden met wat onder de gebruikelijke omzet kan worden gerealiseerd.
Op 23 juni 2020 is bekend gemaakt dat de eerder gemaakte afspraken tussen VNG en het Rijk ten aanzien van het vergoeden van de meerkosten Wmo en Jeugd zijn verlengd van 1 juli tot en met 31 december 2020. Waalwijk ontvangt voor inhaalzorg jeugd € 86.000 en voor WMO 2015 € 37.000. De middelen zijn in 2020 geheel ingezet voor het doel van deze compensatie.
10. Compensatie voor het tijdelijk niet innen van eigen bijdragen voor WMO (abonnementstarief); € 58.000 in 2020
De minister van VWS heeft besloten de inning van de eigen bijdrage voor de Wmo (excl. beschermd wonen en opvang) stop te zetten voor de maanden april en mei 2020. Aanleiding hiervoor was het feit dat als gevolg van de coronacrisis een substantieel deel van de zorg en ondersteuning in de Wmo niet (volledig) kon worden geleverd. Vanwege een onevenredige uitvoeringslast voor gemeenten en aanbieders rond het tijdelijk opschorten van de eigen bijdrage is besloten om Wmo-cliënten in genoemde maanden vrij te stellen van de eigen bijdrage. Gemeenten worden gecompenseerd voor de gederfde inkomsten. De middelen van €58.000 zijn toegewezen aan product 634 Maatwerk dienstverlening 18+ en geheel ingezet voor het doel van deze compensatie.
11. Compensatie voor extra toezichts- en handhavingstaken voor onder andere de extra inzet van boa’s en de extra verkeersmaatregelen; € 123.000 in 2020
Het kabinet stelt € 50 miljoen voor 2020 beschikbaar om gemeenten te compenseren voor de extra toezicht- en handhavingskosten als gevolg van onder andere de extra inzet van boa’s en de extra verkeersmaatregelen. Voor de gemeente Waalwijk betekent dit in 2020 een extra bedrag van € 123.000. De middelen voor extra toezicht en handhaving zijn in 2020 niet benut en bij de jaarrekening 2020 gestort in de bestemmingsreserve maatregelen Coronacrisis. Op 18 mei 2021 heeft het college besloten om deze middelen direct toe te wijzen aan het taakveld/product Openbare orde en veiligheid; deze middelen worden in 2021 geheel besteed.
12. Compensatie toeristenbelasting; € 38.000 in 2020
13. Compensatie parkeerbelasting; € 92.000 in 2020
Gemeenten zijn geconfronteerd met dalende inkomsten uit toeristen- en parkeerbelasting als gevolg van de coronamaatregelen. Het is de vraag of de geleden derving van de maanden maart tot en met juni nog geheel wordt ingehaald. Het kan wel zijn dat de inkomsten uit deze heffingen de tweede helft van het jaar weer stijgen richting het gebruikelijk niveau. Het kabinet heeft besloten de gemeenten voor de periode van 1 maart 2020 tot en met 1 juni 2020 te compenseren.
De financiële impact van de inkomstenderving voor medeoverheden in 2020 is op dit moment nog niet bekend. Met medeoverheden zal het kabinet deze impact monitoren. Het kabinet zal medeoverheden waar nodig compenseren. De middelen worden beschikbaar gesteld via een decentralisatie-uitkering. De verdeling vindt plaats naar rato van de verwachte jaaropbrengst van de betreffende belasting in de gemeentelijke begroting 2020 zoals gemeenten die via Informatie voor derden hebben aangeleverd bij het CBS.
Voor Waalwijk betreft het voor 2020 een compensatie van € 38.000 voor derving toeristenbelasting en € 92.000 voor parkeerbelasting.
14. Compensatie van misgelopen inkomsten uit precariobelasting (terrassen) en markt- en evenementenleges; € 42.000 in 2020
Door de coronamaatregelen waren er in de periode van 1 maart tot 1 juni geen terrassen opgesteld en zijn er geen markten en evenementen geweest. Gemeenten zijn daardoor geconfronteerd met een terugval van inkomsten uit terrasprecario en uit markt- en evenementenleges. Het kabinet heeft besloten de gemeenten voor de periode van 1 maart 2020 tot en met 1 juni 2020 voor dit doel te compenseren. Waalwijk ontvangt in 2020 hieruit nu € 42.000. Na matching van gederfde opbrengsten met extramiddelen is er 11.000 gestort in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis. Bij het opstellen van het Najaarsbericht 2021 zal bekeken worden of dit bedrag direct toegewezen kan worden aan een taakveld of product.
15. Compensatie van extra kosten die gemaakt worden voor de organisatie van herindelingsverkiezingen 2020 en de Tweede Kamerverkiezingen 2021; € 74.000 in 2020 en € 64.000 in 2021
Het kabinet stelt gelden beschikbaar om gemeenten te compenseren voor de extra kosten bij de herindelingsverkiezingen in november 2020 en de Tweede Kamerverkiezing in 2021 als gevolg van de coronamaatregelen. De extra kosten hangen onder meer samen met aanvullende kosten voor de inrichting van stemlokalen, voor het mogelijk moeten huren van alternatieve locaties die in de coronacrisis beter geschikt zijn om als stemlokaal in te richten, voor toegankelijkheid van die locaties en voor de aanvullende werkzaamheden die gemeenten moeten doen ter voorbereiding van de verkiezingen.
Voor Waalwijk betekent dit in 2020 € 74.000 extra en dit bedrag is gestort in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis. In het collegebesluit van 18 mei 2021 is besloten om deze middelen direct toe te wijzen aan taakveld/product Verkiezingen.
16. Aanvullend pakket re-integratie; € 49.000 in 2020 en € 113.000 in 2021
Als onderdeel van het steun- en herstelpakket stelt het kabinet in 2020 en 2021 extra middelen voor de re-integratie van bijstandsgerechtigden beschikbaar. Gemeenten ontvangen deze extra middelen zodat zij de reguliere dienstverlening op peil kunnen houden nu de instroom in de bijstand toeneemt. Voor Waalwijk gaat het hier om € 49.000 in 2020 (gestort in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis) in 2020 en € 113.000 in 2021. Bij het opstellen van het Najaarsbericht 2021 zal bekeken worden of dit bedrag van € 162.000 direct toegewezen kan worden aan een taakveld of product.
17. Gemeentelijk schuldenbeleid; €39.000 in 2020 en €79.000 in 2021
Gelet op de voorziene toename van de armoede- en schuldenproblematiek ontvangt onze gemeente € 39.000 in 2020 (gestort in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis) en € 79.000 in 2021. Bij het opstellen van het Najaarsbericht 2021 zal bekeken worden of dit bedrag van € 118.000 direct toegewezen kan worden aan een taakveld of product.
18. Bijzondere bijstand; €13.000 in 2020 en € 27.000 in 2021
Daar bovenop ontvangen wij €13.000 in 2020 (gestort in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis) en € 27.000 in 2021 voor de bijzondere bijstand. Deze extra middelen stelt de rijksoverheid beschikbaar om inwoners waar nodig te blijven
ondersteunen. Bij het opstellen van het Najaarsbericht 2021 zal bekeken worden of dit bedrag van € 40.000 direct toegewezen kan worden aan een taakveld of product.
19. Continuïteit van zorg; € 64.000 in 2020
Door de rijksoverheid is toegezegd dat meerkosten op het gebied van zorg door de coronacrisis worden gecompenseerd. Eerder is hier ook al geld voor ontvangen. Bij deze circulaire komt nog eens € 64.000 extra beschikbaar voor Waalwijk. Dit betreft een definitieve afrekening voor de meerkosten (inclusief mogelijke inhaalzorg) in het sociaal domein over 2020. Er vindt na afloop van 2020 dan ook geen nacalculatie meer plaats. De middelen zijn in 2020 geheel ingezet voor het doeleinde van deze compensatie.
20. Compensatie quarantainekosten; € 10.000 in 2020
Het kabinet heeft met gemeenten afgesproken dat zij een rol nemen bij het ondersteunen van mensen die in quarantaine moeten. Het gaat daarbij vooral om praktische ondersteuning en het continueren van zorg en ondersteuning vanuit de sociaal domein wetten voor die burgers die in quarantaine moeten en niet in staat zijn de problemen die daardoor kunnen ontstaan zelf of met hun netwerk op te lossen. Waalwijk ontvangt hiervoor in 2020 € 10.000.
21. Impuls re-integratie; € 60.000 in 2020
Daarnaast ontvangt Waalwijk, net als andere Nederlandse gemeenten, in 2021 een tijdelijk impuls voor re-integratie die ons in staat stelt om de dienstverlening aan mensen die nu als gevolg van de crisis de bijstand instromen te intensiveren. Hiervoor ontvangen wij een bedrag van € 60.000. Bij het opstellen van het Najaarsbericht 2021 zal bekeken worden of dit bedrag van € 60.000 direct toegewezen kan worden aan een taakveld of product.
22. Perspectief jongeren; €51.000 in 2020 en € 47.000 in 2021
Voor jongeren is het essentieel om elkaar fysiek te kunnen ontmoeten. Met een Jeugdpakket wil het kabinet een impuls aan gemeenten geven om samen met jongeren, lokale organisaties en evenementensector volledig coronaproof kleinschalige activiteiten te programmeren op het gebied van cultuur, sport en andere zinvolle vrijetijdsbesteding.
De raad heeft 29 april 2021 besloten om beide bedragen te storten in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis.
23. Extra begeleiding kwetsbare groepen; € 116.000 in 2021
De coronacrisis maakt dat de levens van iedereen met begeleiding er heel anders uitziet: dagbesteding gaat soms niet door, er komen minder mensen langs, niet iedereen begrijpt de maatregelen even goed. Ook is er meer begeleiding en ondersteuning nodig voor mensen met andere beperkingen. De raad heeft 29 april 2021 besloten om de compensatie van € 116.000 te storten in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis.
24. Bestrijden eenzaamheid ouderen; € 109.000 in 2021
Eenzaamheid is door corona toegenomen. Op lokaal niveau zetten gemeenten met lokale partners al in op het bestrijden van eenzaamheid. Maar nog niet iedereen wordt persoonlijk bereikt. Het kabinet stelt middelen ter beschikking zodat – via gemeenten en lokale partners – kan worden ingezet op onder meer de volgende acties:
• Extra contact met ouderen: huisbezoeken, digitaal en belcontact.
• Extra helpende handen: boodschappen, hulpvragen doorzetten, helpen contact met anderen te maken.
De raad heeft 29 april 2021 besloten om de compensatie van €109.000 te storten in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis.
25. Jongerenwerk Jeugd; € 33.000 in 2021
Om jongeren uit bepaalde risicogroepen te benaderen en te bereiken wordt de huidige extra inzet van jongerenwerk uit het Jeugdpakket verlengd tot eind 2021. Het kinder- en jongerenwerk speelt ook een signalerende rol op het gebied van psychische problemen of huiselijk geweld. De raad heeft 29 april 2021 besloten om de compensatie van € 33.000 te storten in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis.
26. Mentale ondersteuning jeugd; € 28.000 in 2021
Jongeren hebben behoefte aan laagdrempelige ondersteuning voor mentaal welzijn. Het kabinet zet daarom met gemeenten in op het organiseren van activiteiten om mentale weerbaarheid van jongeren te versterken, door bijvoorbeeld: geven van trainingen, zoals weerbaarheidstrainingen en inzet op extra coaching van jongeren. De raad heeft 29 april 2021 besloten om de compensatie van € 28.000 te storten in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis.
27. Activiteiten en ontmoetingen jeugd; € 19.000 in 2021
Jongeren hebben behoefte aan laagdrempelige ondersteuning voor mentaal welzijn. Daarom zet kabinet met gemeenten in op het organiseren van activiteiten om mentale weerbaarheid van jongeren te versterken, door inzet op meer mogelijkheden tot ontmoeting in (tijdelijk onbenutte) ruimten zoals bibliotheken, buurthuizen, wijkcentra, sporthallen beter en veilig te benutten voor sociale en ondersteuningsactiviteiten. De raad heeft 29 april 2021 besloten om de compensatie van € 19.000 te storten in de bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis.
28. Tijdelijke Ondersteuning Noodzakelijke Kosten (TONK); € 169.000 in 2021
De TONK is bedoeld voor huishoudens die door de huidige omstandigheden te maken hebben met een onvoorzienbare en onvermijdelijke terugval in hun inkomen, en die daardoor noodzakelijke kosten niet meer kunnen voldoen en waarvoor andere regelingen niet of onvoldoende soelaas bieden. Dat geldt bijv. voor werknemers die hun baan verliezen en geen recht (meer) hebben op een uitkering, of voor zelfstandigen die vanwege de coronamaatregelen hun opdrachten zien verdwijnen maar geen aanspraak op de Tozo kunnen maken. Maar ook burgers die al in 2020 ingestroomd zijn in een uitkering vanwege de coronacrisis, maar waarvoor de hoogte van de uitkering onvoldoende is om de vaste lasten te betalen, komen in aanmerking voor de TONK. De TONK kan dan voorzien in (gedeeltelijke) tegemoetkoming voor noodzakelijke kosten. Waalwijk wordt met € 169.000 gecompenseerd in 2020. Dit bedrag is conform de afspraken binnen de Gemeenschappelijke Regeling één op één doorbetaald aan Baanbrekers en het bedrag is toegewezen aan product 615 (Minimabeleid armoedebeleid). Zie ook raadsbesluit d.d. 29 april 2021.
29. Afvalverwerking; € 77.000 in 2021
Door de coronacrisis hebben gemeenten zowel extra kosten gemaakt als inkomsten gemist met betrekking tot afvalinzameling. Met name het restafval is, door onder andere het thuiswerken, in hoeveelheid gegroeid. Veel gemeenten hebben contracten gesloten met een variabele prijs voor de verwerking hiervan. Deze prijs is door de brede toestroom, gestegen. Tegelijkertijd ontvangen de gemeenten voor andere afvalstromen een vergoeding. Maar omdat deze stromen zijn toegenomen, is de vergoeding hiervoor gedaald. De compensatie voor de gemeente Waalwijk bedraagt € 60.000 en is conform raadsbesluit 29 april 2021 gestort in de voorziening Afvalstoffenheffing.